Oudheid

Van Wikipedia, de gratis encyclopedie
Spring naar navigatie Spring naar zoeken

De oudheid (van het Latijnse antiquus , `` oud, oud, aloude'' ) was een tijdperk in het Middellandse Zeegebied dat begon rond 800 voor Christus. BC tot ca. 600 AD, hoewel het begin soms veel eerder wordt gezet. De klassieke oudheid verschilt van vorige en volgende tijdperken door gemeenschappelijke en consistente culturele tradities . Het behandelt de geschiedenis van het oude Griekenland , het Hellenisme en het Romeinse Rijk . Met name het Romeinse Rijk verenigde sinds de 1e eeuw na Christus het Middellandse-Zeegebied politiek en cultureel.

In bredere zin omvat de oudheid ook de geschiedenis van de oude Midden-Oosterse hoge culturen van Egypte , Mesopotamië , Assyrië , Perzië en Klein-Azië , die begon rond 3500 voor Christus met het begin van het schrijven. begint. De grotere periode van rond 3500 voor Christus BC tot het einde van de oudheid wordt bij voorkeur de oudheid genoemd . Het volgende tijdperk is de Middeleeuwen (met een brede, regionaal verschillende overgangsperiode, zie Late Oudheid en Vroege Middeleeuwen ).

Tijdelijke en conceptuele grenzen

In de zin van de klassieke oudheid beschrijft de historische term oudheid gewoonlijk de tijd vanaf de geleidelijke ontwikkeling van de Griekse wereld in de achtste eeuw voor Christus tot het einde van het West-Romeinse Rijk in 476 of tot de dood van de Oost-Romeinse keizer Justinianus in 565 Sinds het werk van de Belgische historicus Voor Henri Pirenne wordt het jaar 632, d.w.z. de dood van Mohammed en de daaropvolgende islamitische expansie , voorgesteld als de datum voor het einde van de oudheid .

Het begin van de oude Grieks-Romeinse cultuur in de klassieke zin wordt over het algemeen geassocieerd met de oorsprong van de Homerische heldendichten en het begin van de Griekse kolonisatie van de Middellandse Zee in de 8e eeuw voor Christus. v.Chr. In de eeuwen die volgden, verspreidden de Grieken hun cultuur over de Middellandse Zee en langs de kusten van haar zijrivieren en, sinds Alexander de Grote, ook in het Oosten en Centraal-Azië . De Romeinen brachten vervolgens de oude beschaving naar Midden- en Noordwest-Europa, waar het vanaf de vroege middeleeuwen werd omgevormd tot een christelijke westerse cultuur.

Afhankelijk van de onderzoeksrichting worden ook de Minoïsche en Myceense culturen van rond 1900 tot 1100 voor Christus genoemd. Evenals de zogenaamde " donkere eeuwen " 1200 tot 750 voor Christus. Chr. Tot de oudheid geteld.

Zoals bij alle periodiseringen in historische studies, kan er geen scheidslijn worden getrokken die voor alle regio's, nationale en culturele tradities geldt tussen de oudheid, de volksverhuizing en de middeleeuwen. Afhankelijk van het gezichtspunt zijn onder andere de volgende jaren voorgesteld als de tijdperkgrenzen tussen de late oudheid en de vroege middeleeuwen :

In recenter onderzoek wordt meestal de voorkeur gegeven aan een later tijdstip (565 of rond 600 na Christus). In het algemeen is het sowieso logisch om uit te gaan van een overgangsperiode van rond 500 naar de 7e eeuw n.Chr. in plaats van vaste data te kiezen.

Lange tijd werd de term oudheid ruimtelijk gelijkgesteld met de Griekse, Hellenistische en later Romeinse wereld. In die zin werd het Grieks-Romeinse culturele gebied op dezelfde manier gescheiden van de omliggende gebieden als oud-Griekse en later Romeinse geleerden zich afscheidden van de gebieden van de “ barbaren ” (zie ook Barbaricum ). Grieken en Romeinen beschouwden de Kelten , Germaanse volkeren of ruitervolkeren niet als onderdeel van de beschaafde wereld. Het Perzische Rijk (zie Achaemeniden , Parthische Rijk en Sassaniden ), dat cultureel sterk ontwikkeld was, speelde een bijzondere rol.

Het universele historische concept van de oudheid, waar de historicus Eduard Meyer in de 19e eeuw om vroeg, gaat verder dan de zeer enge definitie van de Romeins-Griekse wereld, die gevormd werd door de klassieke oudheid . Meer recentelijk is het weer opgepakt door de Duitse historicus Josef Wiesehöfer uit de oudheid . De meerderheid van de huidige onderzoekers wijst het oude Oosten en het oude Egypte echter toe aan 'de oudheid ', maar niet aan 'de oudheid'.

Oorsprong van de oude cultuur

De oorsprong van de Europese oudheid is onduidelijk. De prehistorie is rond de tijd van ca. 2000 tot ca. 1600 voor Christus. Om zich te vestigen in het Midden Helladisch . Aan het begin van deze periode - deels in het laatste deel van de Vroege Helladische FH III ca. 2200-2000 v.Chr. - Indo-Europeanen , waarschijnlijk afkomstig uit het noorden, emigreerden naar Griekenland. Blijkbaar onder invloed van de Minoïsche cultuur op Kreta , de eerste geavanceerde beschaving in Europa , die bloeide van rond 1900 tot 1450 v.Chr. De Myceense cultuur ontwikkelde zich op het vasteland vanuit de Midden Helladische cultuur (ca. 1600 tot 1050/00 v. Chr.). Het had waarschijnlijk zijn startpunt in de Argolis en verschijnt plotseling met rijke schachtgraven van rond 1600 voor Christus. Onder andere de Myceense cultuur nam het schrift over van de Minoïsche. Het zogenaamde Lineaire A schrift dat onder andere op Kreta werd gebruikt van de 17e tot 15e eeuw voor Christus. BC werd verder ontwikkeld tot het zogenaamde Lineaire B-schrift (15e tot 12e eeuw voor Christus). Dit is te vinden op tal van kleitabletten, waaronder de paleizen in Pylos , Thebe , Mycene op het Griekse vasteland en in de nu Myceense centra van Kydonia en Knossos op Kreta.

De Leeuwenpoort van Mycene

De prachtige centra van de Myceense cultuur zijn bekend. De belangrijkste vindplaatsen zijn Mycene, Pylos en Tiryns op het schiereiland Peloponnesos , Orchomenos en Gla (de laatste geen paleiscentrum ) in Boiotia en de sterk Myceense Miletus in West-Klein-Azië. De centra hadden bovensteden ( acropolen ), kastelen genaamd, die in de 13e eeuw voor Christus werden gebouwd. In sommige gevallen werden ze sterk versterkt of werden hun versterkingen sterk uitgebreid (Mycene, Tiryns, Athene). Rijke koepelgraven, fijn, soms rijk beschilderd keramiek, sierlijk goud, zilver en aardewerk enz. getuigen van de rijkdom en specialisatie van het economische systeem dat in delen van Griekenland bestond vanaf ongeveer 1400 voor Christus. Werd centraal bestuurd door machtige paleiscentra die grotere regio's regeerden (zoals in Boeotië, Attica, Messenië en in de Argolis; zie ook Myceense paleistijden ). Met het Midden-Oosten, Assyrië en Egypte werden intensieve handelscontacten onderhouden. Myceens aardewerk was populair in een groot deel van de Middellandse Zee; mogelijk vestigden zich zelfs ambachtslieden in sommige nederzettingen in Zuid-Italië ( Roca Vecchia , Punta Meliso , Scoglio del Tonno ).

Rond de periode 1200 tot 750 v. Chr. Voor Christus speelt zich traditioneel de Donkere Eeuw af , waaruit relatief weinig is overgeleverd. Aan het begin van deze fase werden veel van de centra van het vasteland van Griekenland vernietigd, waardoor de basis van de paleiscultuur werd ondermijnd. De Myceense cultuur bleef echter ongeveer 150 jaar bestaan ​​en kende zelfs een zekere herbloei in sommige regio's vanaf het midden van de 12e eeuw vóór de overgang naar de zogenaamde protogeometrische periode (ca. 1050/00-900 v.Chr.) vond plaats. Rond dezelfde tijd, rond 1200 v.G.T. In Griekenland - en ook in andere regio's van de oostelijke Middellandse Zee (zie ook het einde van het Hettitische rijk , Zeevolken ) - vonden verwoestingen en omwentelingen plaats, en ontstonden er Myceense nederzettingen op Cyprus en op sommige plaatsen in Zuid-Klein-Azië (bijv. Tarsus en Mersin ) . De westerse handel, vooral met Italië en Sardinië, begon ook in de 12e eeuw voor Christus. Blijven werken, deels ook in de 11e eeuw voor Christus. Volgens de overlevering was het rond 1050 voor Christus. De zeer controversiële Ionische migratie , waarbij de bewoners van het Griekse vasteland de eilanden van de Egeïsche Zee en de westkust van Klein-Azië koloniseerden. Op het Griekse vasteland ontstaat een diffuus beeld: tot nu toe zijn er maar weinig nederzettingen ontdekt en de meeste maken een slechte indruk in vergelijking met de Myceense periode. Lefkandi op Evia daarentegen was heel anders: daar werden, naast een nederzetting met een groot gebouw van de Prins van Lefkandi, graven gevonden die zeer rijkelijk bemeubeld waren.

De donkere eeuw is de afgelopen decennia aan het opfleuren - dankzij veel nieuwe vondsten, vooral, maar niet alleen, uit de Myceense late fase van 12/11. eeuw voor Christus Chr. - meer en meer. Volgens het onderzoek van Homerus weerspiegelen verschillende passages van de Ilias de omstandigheden van deze periode. Het was blijkbaar ook belangrijk voor de ontwikkeling van de Griekse samenleving naar de polis toe . Vanaf de 8e eeuw waren de contacten met het Midden-Oosten weer zeer intensief en werden handelsposten opgericht in Cyprus ( Kition ) en in Syrië ( Al Mina ). Vermoedelijk al in de late 9e eeuw voor Christus. De Feniciërs leerden het alfabet .

Griekenland en de Helleense wereld

Begin van het klassieke Griekenland

Het zogenaamde archaïsche tijdperk begon in het begin van de 8e eeuw voor Christus. De echte oudheid. Sinds het jaar 776 v.Chr De lijst met winnaars van de Olympische Spelen is bij ons binnengekomen . Van ongeveer 770 tot 540 voor Christus Tijdens de grote kolonisatie in de westelijke Middellandse Zee (vooral Sicilië en Zuid-Italië, zie ook Magna Graecia , en tot aan Marseille ), verspreidden de Grieken zich naar de noordelijke Egeïsche Zee en de Zwarte Zee . Grieken woonden al in Klein-Azië. Gedurende deze tijd (tussen 750 en 650 voor Christus) werden waarschijnlijk ook de Homerische heldendichten ( Ilias en Odyssee ) opgeschreven, de oudste literaire monumenten in het Westen . De oudste daadwerkelijk bewaarde papyrusfragmenten van deze teksten dateren uit de 3e eeuw voor Christus. De oudste codices met langere tekstpassages verschijnen in de middeleeuwen (ca. 10e eeuw na Christus), zoals over het algemeen het geval is met de meeste bestaande oude literatuur, vooral in middeleeuwse handschriften. Hesio werkte ook rond 700 voor Christus. Chr.

Vorming van de polis

Een oude Griekse krijger, bronzen beelden uit Riace , 450 v.Chr Chr.

De klassieke periode was een tijd van grote culturele en wetenschappelijke ontwikkeling. Tegelijkertijd ontstond het systeem van de Griekse stadstaten, de Poleis , waarvan de meerderheid slechts een zeer kleine bevolking omvatte. De ontluikende militaire staat Sparta in het zuiden van de Peloponnesos onderworpen tussen 720 en 600 voor Christus. Chr.Messenia en beheerste zo het gehele zuidwestelijke deel van het schiereiland. De stad met zijn oligarchische constitutie kan worden gezien als het eerste voorbeeld van de polisstructuur die vanaf nu zou heersen.

Ook in veel andere Griekse stadstaten regelden grondwetten het naast elkaar bestaan ​​van burgers, maar ook de tirannie , zoals die was rond 650 v.Chr. BC bestond in Korinthe en Megara was bijvoorbeeld niet ongewoon. In Athene ontwikkelde zich uiteindelijk onder veranderende omstandigheden een democratisch systeem. Volgens de wetgeving van Drakon (621 v.Chr.) en Solons (594/593 v.Chr.) volgden Peisistratos en zijn zonen tussen ongeveer 561 en 510 v.Chr. BC nogmaals om een ​​tirannie te vestigen. Tot 501 v.Chr. BC bracht de hervormingen van Kleisthenes van Athene maar de doorbraak voor de Attische democratie .

Hoogtijdagen van Athene

Met de steun van Athene van de Griekse steden van Klein-Azië in de Ionische opstand rond 500 voor Christus. Een bijna tweehonderd jaar oud conflict met het Perzische rijk begon , aanvankelijk in de vorm van de drie Perzische oorlogen , die de historicus Herodotus , de "vader van de geschiedschrijving" (met wie de Griekse geschiedschrijving traditioneel is begonnen, zie lijst van Griekse -sprekende historici van de oudheid ), beschreven in zijn geschiedenissen , hoewel niet altijd betrouwbaar. Toen de Perzen Griekenland binnenvielen op een strafexpeditie, werden ze verslagen in 490 voor Christus. Verslagen door de Atheners in de slag bij Marathon . Tien jaar later werd de Perzische grote koning Xerxes I verslagen door de Atheense vloot onder Themistocles in de slag bij Salamis en in 479 voor Christus. De verenigde legers van de Griekse Polen in de slag bij Plataiai . De Perzen werden voorlopig teruggedrongen en de Griekse stadstaten in Klein-Azië werden bevrijd van hun afhankelijkheid.

De Atheense Akropolis

Na de succesvolle verdediging en de oprichting van de Attic League in 477 voor Christus. Onder de heerschappij van Athene op basis van zijn eigen zeemacht , begon de stad ongeveer 50 jaar te bloeien (de Pentecontaetie ), die duurde tot het uitbreken van de Peloponnesische oorlog in 431 voor Christus. BC (of tot de dood van de leidende staatsman Perikles in 429 BC) duurde. De Akropolis met de Parthenon- tempel werd onder leiding van Phidias ontwikkeld tot het glamoureuze en representatieve centrum van de zeemacht Athene. De klassieke tragedies van Aeschylus , Sophocles en Euripides werden in het theater opgevoerd, meestal als onderdeel van feestelijke poëziewedstrijden. De metropool trok kooplieden en handelaars, kunstenaars en geleerden aan. In de agora beïnvloedde de filosoof Socrates , naast de sofisten, zijn medeburgers, wiens leer Plato later verwerkte tot een werk van uitzonderlijk filosofisch historisch belang. Athene, met zijn (mannelijke) volwaardige burgers die gelijke politieke participatie bereikten, beweerde nu de "School van Hellas" te zijn. Zijn vrij agressieve externe machtsontwikkeling in en met de Attic League leidde al tijdens de Pentecontaetie tot spanningen, vooral tegen de rivaliserende Griekse grootmacht Sparta.

Strijd om hegemonie

De toenemende rivaliteit tussen de zeemacht Athene en de landmacht Sparta culmineerde in 431 voor Christus. In de bijna 30 jaar oude Peloponnesische Oorlog , die de hedendaagse historici Thucydides en (in navolging van Thucydides) Xenophon levendig hebben beschreven. De zeer veranderlijke koers en met wat werd gezien als ongekende brutaliteit eindigde, mede door de steun van Sparta door het Perzische rijk in 404 voor Christus. Met de volledige nederlaag van Athene en de vestiging van een tijdelijke Spartaanse hegemonie over Griekenland.

In de eerste helft van de 4e eeuw voor Christus BC de Griekse steden voerden een bijna permanente oorlog tegen elkaar en in wisselende coalities, ook met de constante tussenkomst van de Perzische koningen. Het verlangen naar een algemene vrede werd ook gebruikt voor propagandadoeleinden ( Koningsvrede van 386 v.Chr.). 371 v.Chr Na de Slag bij Leuktra verving Thebe onder Epaminondas Sparta als hegemonie . Maar ook Thebe bestond pas rond 362 voor Christus. En eindigde met de dood van Epaminondas.

Over het algemeen verzwakte de Peloponnesische oorlog de Griekse polis zo sterk dat Filips II van Macedonië een einde kon maken aan de voortdurende machtsstrijd door Griekenland met geweld te verenigen met zijn uitstekend getrainde leger. Beschouwd als een niet-Griekse barbaar door Atheners en Demosthenes , wonnen de koning en zijn getrainde leger de slag bij Chaironeia in 338 voor Christus. De hegemonie over Hellas, die het jaar daarop in de Korinthische Bond werd bevestigd.

Op Sicilië , ondertussen, deed het machtige Syracuse zich gelden tegen de handelsrepubliek Carthago , die sinds het begin van de 5e eeuw voor Christus deel uitmaakte van de Griekse Polen (West-Grieken) . Was in conflict. In Sicilië, in tegenstelling tot het moederland, was tirannie de vorm van regering in veel steden ( Dionysius I van Syracuse , Agathocles van Syracuse en anderen).

Hellenistische periode (336 tot 30 voor Christus)

Buste van Alexander de Grote

Na de moord op Philip in 336 v.Chr Zijn zoon Alexander de Grote leidde een Grieks-Macedonisch leger naar Azië en veroverde in een paar jaar tijd met het Perzische rijk een wereldrijk. De Alexanderzug maakte de weg vrij voor de Griekse cultuur in het toen bekende Oosten , van Egypte via Mesopotamië en Perzië tot aan de grens van India en Turkestan . Na de dood van Alexander in 323 v.Chr In Babylon verdeelden zijn opvolgers, de Diadochen , het rijk onder elkaar in lange oorlogen . In alle sub-koninkrijken werd de cultuur in de volgende eeuwen gekenmerkt door een onderlinge vervlechting van Griekse en inheemse elementen.

Het tijdperk van het Hellenisme wordt gekenmerkt door een bijna constante strijd tussen de drie grote mogendheden ( Ptolemaeën , Seleuciden en Antigoniden ) om de suprematie. Niettemin groeide de bevolking in het hele Middellandse Zeegebied gestaag en maakte zo de groei van grotere steden en metropolen met inwoners van meer dan 100.000 mensen mogelijk. Ook de handel over lange afstand (tot aan China) en de productie van goederen voor grote stedelijke markten breidden zich in deze periode uit. [1] Verschillende wetenschappen floreerden, bv. in Alexandrië . Aan het begin van de 2e eeuw voor Christus Rome verscheen voor het eerst als een grote mogendheid in Griekenland en breidde geleidelijk zijn invloed uit. 146 v.Chr BC het Romeinse Rijk onderwierp de leden van de verslagen Achaean League de facto aan de nieuwe provincie Macedonië ; Korinthe als de leidende polis werd vernietigd. Maar veel poleis zoals Athene en Sparta bleven formeel onafhankelijk, althans voorlopig.

Kort daarna volgde de verwerving van Pergamon door Rome en 64/63 v.Chr. De verwijdering van de overblijfselen van het Seleucidische rijk. De laatste opvolger van het Alexanderrijk was in 30 voor Christus. Ptolemaeïsch Egypte, wiens laatste heerser Cleopatra VII was, werd opgenomen in het Romeinse Rijk. De Hellenistische wereld van staten werd zo weggevaagd als een machtspolitieke factor. 27 v.Chr Griekenland werd de provincie Achaea . De Griekse cultuur leefde echter nog lang voort in het Romeinse Rijk en later in het Byzantijnse Rijk , en de Griekse taal bleef de lingua franca in het oosten van de Middellandse Zee.

Romeinse rijk

Na de Grieken werden de Romeinen de tweede dragers en bemiddelaars van de oude cultuur en vormden deze gedurende honderden jaren. Hoe verder ze als veroveraars doordrongen in niet-Italiaanse landen, hoe meer ze werden geïnspireerd en beïnvloed door hun cultuur. Ze pasten de lokale gebruiken gedeeltelijk aan. Literatuur, filosofie, kunst, architectuur en alledaagse cultuur van de Grieken en de landen van de Levant , wapentechnieken van de Galliërs of Germanen en religieuze invloeden uit Egypte werden door de Romeinen overgenomen. Niet in de laatste plaats vanwege het culturele charisma en de heterogeniteit van de stad Rome, die zich tijdens het Romeinse rijk ontwikkelde tot een megastad, werden dergelijke invloeden door het hele rijk verspreid.

Oorsprong van Rome

Rome , volgens de legende in 753 voor Christus. Gesticht in de late 7e eeuw voor Christus, volgens recent onderzoek, ontwikkelde het zich pas aan het einde van de 7e eeuw voor Christus. Uit de samensmelting van verschillende dorpsnederzettingen bij een doorwaadbare plaats in de benedenloop van de Tiber . Politiek en cultureel stond Rome lang onder Etruskische invloed. De Etrusken daarentegen onderhielden van jongs af aan contact met Griekse kolonisten.

Romeinse Republiek (ca. 500 tot 27 v.Chr.)

Het Forum Romanum vandaag.

Rond 500 voor Christus De Romeinen bevrijdden zich van het Etruskische stadskoninkrijk en vormden in de loop van de volgende decennia een republikeinse regeringsvorm. In de Twaalf Tafelen , die waarschijnlijk dateert van rond 450 voor Christus. BC werden de eerste burgerlijke, strafrechtelijke en procedurele normen van het Romeinse recht vastgelegd. Vanaf dat moment voorzag de grondwet in de samenwerking van de drie instellingen senaat , magistraat en volksvergadering , die elkaar theoretisch in hun macht beperkten. De officiële naam van de republiek was SPQR voor Senatus Populusque Romanus (Duits: Senaat en Volk van Rome). In termen van machtspolitiek domineerde de Senaat, die aanvankelijk was samengesteld uit leden van de adellijke families, de patriciërs , voordat een nieuwe, meritocratisch gelegitimeerde leiderschapsklasse, de adel , zich in de 4e eeuw ontwikkelde. Ook de consuls , de twee hoogste magistraten van de republiek die voor een jaar werden gekozen, kwamen eruit voort. Het belangrijkste kantoor dat alleen toegankelijk was voor de plebejers was dat van de volkstribuun , die het recht had om veto uit te spreken over beslissingen van de Senaat. Sinds 287 voor Christus De beslissingen van de plebejische volksvergadering onder leiding van de tribunen hadden kracht van wet.

Gaius Iulius Caesar

Met het Legioen ontwikkelden de Romeinen een effectieve militaire macht. Tegen het jaar 272 v.Chr Ze onderwierpen heel Italië ten zuiden van de Povlakte. Met de Punische oorlogen tegen de zeemacht Carthago in de 3e en 2e eeuw voor Christus De opkomst van Rome tot een oude wereldmacht begon , die de volgende eeuwen over de hele mediterrane wereld zou heersen. Na 200 voor Christus BC Rome had steeds meer invloed op de politiek van de Hellenistische grootmachten en werd een protectoraat in de oostelijke Middellandse Zee. 148 v.Chr Het Macedonië van de Antigoniden , 63 v.Chr. Het rijk van de Seleuciden , en uiteindelijk 30 v.Chr. BC het Egypte van de Romeinse provincie Ptolemaeën .

De Romeinse Republiek maakte een verdere, continue bevolkingsgroei mogelijk door het vestigen van innerlijke vrede, ook door het voortdurend vestigen van nieuwe koloniën in veroverde landen. Door de vestiging van veteranen uit de legioenen van eerdere oorlogen, kon de republiek ook een betrouwbare invloed krijgen in deze landen en tegelijkertijd nieuwe gebieden cultiveren met een gestage bevolkingsgroei. Ook de handel en het verkeer konden toenemen dankzij de Romeinse wegen , die aanvankelijk vaak om militaire redenen waren aangelegd en de groeiende keizerlijke steden en koloniën met elkaar verbond. Langs de straten ontwikkelden maarschalken en marktplaatsen zich tot steden. Deze infrastructurele vernieuwingen in het rijk gingen gepaard met een groei van de economische productie en daarmee ook van de beschikbare belastinggelden.

Toen de republiek echter groeide in omvang, macht en welvaart, braken er een aantal interne crises uit toen de ongelijkheid binnen de hogere klasse toenam. De adel begon haar integrerende macht te verliezen en de rivaliteit binnen de heersende klasse escaleerde. De Optimates , die de suprematie van de Senaat handhaafden, waren tegen de Populares , die met behulp van de Volksvergadering probeerden zich tegen hun rivalen te laten gelden. Deze crisis van de Romeinse Republiek bereikte zijn climax in het tijdperk van burgeroorlogen , en het werd duidelijk dat de republiek als regeringsvorm de successen die zij had voortgebracht niet langer kon beheersen: dit maakte het principe mogelijk, dwz de transformatie van de republiek in een republiek Alleenheerschappij met een republikeinse façade. De populaire politicus Gaius Iulius Caesar had al een quasi-monarchische positie bereikt als dictator voor het leven (dictator perpetuus) . De eerste Romeinse keizer is echter zijn achterneef en erfgenaam Augustus , die erin slaagde de verwoeste republiek te vervangen door een permanente monarchale staatsorde met het principaat. B. de Senaat, ging heel lang door.

Principaat (27 voor Christus tot 284 na Christus)

Augustus-standbeeld van Prima Porta , nu in de Vaticaanse Musea

Het door Augustus gestichte rijk ( principaat ) werd ongeveer 60 jaar lang veilig geleid door hem en zijn opvolger Tiberius . Augustus hield bewust een republikeinse façade op, terwijl onder Tiberius het rijk de norm werd. Onder Caligula , Claudius en Nero deden zich echter soms tekenen van desintegratie voor. Na het crisisjaar 68/69 (het jaar van de vier keizers ) namen de Flaviërs ( Vespasianus , Titus , Domitianus ) de regering over, die zowel in de buitenlandse als de binnenlandse politiek vrij succesvol regeerde. Na de moord op Domitianus, die in 96 het slachtoffer werd van een samenzwering, volgde opnieuw een korte crisis van het regeringssysteem, die grotendeels werd opgelost onder de zogenaamde adoptiekeizers .

Het rijk beleefde zijn grootste bloeitijd en expansie onder dezelfde "adoptiekeizers" (het rijk was formeel nog niet erfelijk) in de eerste helft van de 2e eeuw: Een expansie onder Trajanus (vooral op de Balkan en in het oosten tegen het Parthische rijk ) Dit werd gevolgd door een terugtrekking en beveiliging van de grenzen onder Hadrianus . Kort na het midden van de 2e eeuw na Christus nam de druk op de uitgestrekte grenzen van het rijk echter toe. In het noorden en noordoosten onderdrukten de Germaanse volkeren , in het oosten de Parthen (die ondanks enkele nederlagen hun mannetje konden staan) het rijk. Mark Aurel , de 'filosoof-keizer' in de geest van de Stoa , voelde zich al snel na het overnemen van de heerschappij bijna constant gedwongen om de keizerlijke grenzen door oorlog te verdedigen. Met zijn dood in 180 na Christus kwam er een einde aan een tijdperk van het rijk dat als de bloeitijd werd beschouwd.

Nach dem schwachen Commodus , der 192 ermordet wurde, stabilisierten die Kaiser aus dem Hause der Severer , hervorzuheben ist besonders Septimius Severus , die Grenzen wenigstens teilweise. Kaiser Caracalla gewährte 212 mit der Constitutio Antoniniana allen freien Reichsbürgern das Bürgerrecht. Nach der Ermordung des Severus Alexander 235 kam es jedoch unter den so genannten Soldatenkaisern zur Reichskrise des 3. Jahrhunderts , die aber erst um 260 ihren Höhepunkt erreichte. Dieser Zeitraum war geprägt von raschen Regierungswechseln, zeitweiligen und regional unterschiedlichen ökonomischen Problemen, zentrifugalen Tendenzen im Inneren (zeitweilige Abspaltung des Imperium Galliarum ; Verlust mehrerer Provinzen an Palmyra ) und dem stetig wachsenden Druck auf die Grenzen. Neben den verschiedenen Germanenstämmen (wie den Alamannen und Goten ), übte nun vor allem das Sassanidenreich im Osten einen enormen Druck aus: Nach dem Sturz des letzten Partherkönigs im Jahr 224 (bzw. 226), erneuerten die Sassaniden das Perserreich und erwiesen sich in der Regel als den Römern gleichwertige Gegner, wenngleich auch sie mit einer gefährdeten Grenze konfrontiert waren (im spätantiken Zentralasien , siehe Iranische Hunnen ). Die Zeit der Soldatenkaiser wird allerdings in der neueren Forschung keineswegs mehr als eine reine Krisenzeit begriffen, sondern vielmehr als eine (wenngleich teils von Krisensymptomen begleiteten) Transformationsphase. [2]

Spätantike (284 bis 565/632 n. Chr.)

Mit der Einführung der Tetrarchie (293) und zahlreichen inneren Reformen gelang es Kaiser Diokletian (seit 284 Kaiser) gegen Ende des 3. Jahrhunderts noch einmal, das Reich zu stabilisieren. Diese Zeit der beginnenden Spätantike ist gekennzeichnet von Umbrüchen, die zum Teil eine Abkehr von bis dahin wesentlichen Bestandteilen der antiken Kultur darstellten. Dazu gehört vor allem die von Kaiser Konstantin I. initiierte Anerkennung und Privilegierung des Christentums , das unter Diokletian noch verfolgt worden war. Die Hinwendung zu dem neuen Glauben ging schließlich mit der Ablehnung des religiösen Pluralismus der Antike einher. Ein letzter Versuch, die alten Kulte durch die Verbindung mit neuplatonischem Gedankengut wieder zu beleben, scheiterte mit dem Tod Kaiser Julians im Jahr 363; alle nachfolgenden Kaiser waren Christen. Teilweise stießen auch bestimmte Formen der Philosophie auf Ablehnung, wenngleich das Christentum nun selbst stark von der griechischen Philosophie geprägt wurde und zwischen 300 und 600 eine massive Transformation durchlief, bspw. mit dem Ersten Konzil von Nicäa . Die Platonische Akademie in Athen, oft als „Hort des Heidentums“ bezeichnet, wurde 529 geschlossen, während die bereits christianisierte Schule von Alexandria noch bis zum Beginn des 7. Jahrhunderts bestehen blieb.

Kaiser Valentinian I. festigte den Westen des Reiches, doch kam es 378 unter seinem Bruder Valens zur Niederlage von Adrianopel und zu einer neuen Krise. In diesem Zusammenhang gehört das Auftauchen der Hunnen (nur eines von zahlreichen Reitervölkern aus der eurasischen Steppenzone, die teils eine wichtige Rolle spielten) und der Beginn der sogenannten Völkerwanderung . Kaiser Theodosius I. wiederum konnte den Osten des Reiches stabilisieren und war zugleich der letzte Kaiser, der de facto über das gesamte Imperium Romanum herrschte. Er erklärte das Christentum schließlich 392 zur Staatsreligion und verbot alle heidnischen Kulte wie die Olympischen Spiele. Allerdings lassen sich noch bis mindestens in das 6. Jahrhundert hinein bedeutende heidnische Minderheiten auf dem Boden des Imperiums nachweisen.

Justinian, Mosaikbild aus San Vitale in Ravenna. Der Kaiser gilt als einer der bedeutendsten Herrscher der Spätantike.

Nach der faktisch endgültigen Teilung des Reiches unter den beiden Söhnen des Theodosius 395 erwies sich letztlich nur das von Konstantinopel , dem früheren Byzantion, aus regierte Oströmische Reich auf die Dauer eines weiteren Jahrtausends als lebensfähig. Es bewahrte viele antike Traditionen; unter anderem blieb das Lateinische in dem überwiegend griechischsprachigen Reich noch bis ins 7. Jahrhundert Amtssprache. Das so genannte Weströmische Reich hingegen zerbrach aufgrund endloser innerer Kriege, gepaart mit äußerem Druck. Germanische Kriegerverbände traten an die Stelle der kollabierenden Reichsregierung und ergriffen, zunächst als foederati , seit dem 5. Jahrhundert direkt Besitz von weströmischen Provinzen. Ihre Anführer traten hier oft an die Stelle der römischen Autoritäten. Rom selbst wurde 410 von den Westgoten und 455 von den Vandalen geplündert, von der Millionenstadt der hohen Kaiserzeit schrumpfte sie auf schätzungsweise 200.000 Einwohner zum Ende des 5. Jahrhunderts.

Die Spätantike sah auch das langsame Verschwinden der klassisch-antiken Stadt ( polis bzw. civitas ). In der Forschung ist umstritten, ob es sich hierbei um einen Niedergang oder eher um einen Wandel handelt – diese Frage stellt sich auch für viele andere Aspekte der Epoche (z. B. im wirtschaftlichen Bereich, wobei viele Provinzen weiterhin aufblühten). Im Westen (das Ostreich war davon nicht betroffen und durchlief erst im 7. Jahrhundert eine Krisenzeit, siehe unten) lösten sich im 5. Jahrhundert zunehmend die politischen Strukturen auf, während das reguläre Heer (zumindest nach Ansicht der älteren Forschung) immer stärker „barbarisiert“ wurde und die Bedeutung der nichtrömischen foederati besonders im Westen immer mehr zunahm. Die geringer werdenden Steuereinnahmen durch den Verlust von Provinzen und Steuermitteln führten dazu, dass die Regierung in Ravenna immer hilfloser wurde; die kaiserliche Autorität schwand dahin, während die eigentliche Macht nun meist bei hohen Militärs wie Aetius oder Ricimer lag, die gegeneinander oft blutige Bürgerkriege führten und das Westreich so weiter schwächten.

476 setzte der General Odoaker , der Kommandeur der föderierten Truppen in Italien, dann den letzten Westkaiser Romulus Augustulus ab, da dieser überflüssig geworden sei, und unterstellte sich der nominellen Oberherrschaft des oströmischen Kaisers. Die Geschichtswissenschaft sah in diesem von den Zeitgenossen nur wenig beachteten Akt früher oft das Ende der Antike . Heute wird dagegen auch das 6. Jahrhundert noch zur Antike gezählt, da vor allem im Osten römisch-antike Strukturen fortbestanden und dem oströmischen Kaiser Justinian (527–565) für kurze Zeit noch einmal eine Rückeroberung großer Teile des Westreiches gelang. Dass diese letztlich dennoch scheiterte, hatte auch mit dem Druck zu tun, den die Sassaniden seit 540 erneut auf die Ostgrenze des Reiches ausübten (siehe auch Römisch-Persische Kriege und Herakleios ). Im Oströmischen Reich lebten antike Kultur und Geisteswelt zwar noch bis weit ins Mittelalter fort. Die islamische Expansion des 7. Jahrhunderts führte allerdings auch hier zu erheblichen Veränderungen und gilt als der entscheidende Einschnitt, der das Ostrom der Spätantike vom Byzantinischen Reich des Mittelalters trennt.

Bedeutung und Nachwirken der Antike

Antike Traditionen hatten starke und prägende Auswirkungen auf den weiteren Verlauf der Weltgeschichte, insbesondere auf die Entwicklung der westlichen Welt , die in der Antike ihre Wurzeln hat. Neuzeitliche Aufklärer, Philosophen, Staatstheoretiker, Wissenschaftler, Künstler und andere knüpften immer wieder an die Ionische Naturphilosophie, die attische Demokratie, das römische Recht , den religiösen Pluralismus, das antike Schönheitsideal und andere Hinterlassenschaften der Antike an.

Antike Traditionen gerieten auch im Mittelalter nie völlig in Vergessenheit. In den Klöstern des Abendlandes wurde umfangreiches antikes Schriftgut bewahrt. Auch die Romidee blieb im Heiligen Römischen Reich lebendig. Im 8. Jahrhundert kam es zur ersten, sogenannten Karolingischen Renaissance . Auch byzantinische und arabische Gelehrte stützten sich auf antikes Wissen und gaben es indirekt an das mittelalterliche Europa weiter.

Als man im Italien des 15. Jahrhunderts die – meist römischen – Überreste der Antike neu zu schätzen lernte und in der Kunst nachahmte, bezeichnete man dies als Renaissance . Die Wiedergeburt der Antike und des antiken Geistes setzte der jahrhundertelangen Dominanz religiösen Denkens in Europa ein Ende und mündete schließlich in das Zeitalter der europäischen Aufklärung und in die Moderne . Fast alle Ideen der neuzeitlichen Aufklärung haben antike Vorläufer. Ohne griechische Wissenschaft und Philosophie , ohne die damals entstandenen politischen Ideen, ohne das römische Recht, ohne Architektur und Kunst der Griechen und Römer wäre die westliche Kultur der Neuzeit undenkbar.

So trat infolge der Arbeiten von Johann Joachim Winckelmann seit dem 18. Jahrhundert die „klassische“ griechische Kunst – oder vielmehr das, was man idealisierend für diese hielt – zunehmend ins Zentrum des Interesses. Im 19. Jahrhundert sprach man im Zusammenhang mit den Arbeiten von Architekten und Künstlern wie Karl Friedrich Schinkel , Leo von Klenze und Bertel Thorvaldsen von einer Renaissance der griechischen Antike, heute vom Neuhumanismus .

Erst nach dem Zweiten Weltkrieg verlor die griechisch-römische Zivilisation zunehmend die Vorbildfunktion, die man ihr in Europa und Nordamerika jahrhundertelang zugesprochen hatte. Ein entscheidender Einschnitt war hier das Verschwinden des griechischen und stark auch des lateinischen Unterrichtsfaches von den Sekundarschulen. Ein weiterer Aspekt war, dass in der ersten Hälfte des 20. Jahrhunderts Elemente der antiken Tradition von Anhängern totalitärer Ideologien willkürlich aufgegriffen und so zweckentfremdet wurden. Der Führerkult des faschistischen Regimes in Italien griff direkt auf das antike Rom zurück und knüpfte (nach dem Verständnis des Regimes) an den Caesarenkult an, wobei bereits der Terminus fascismo vom lateinischen Begriff fasces abgeleitet ist. Benito Mussolini wurde als Nachfolger des Augustus in eine Reihe mit den römischen Caesaren gestellt, und es wurde eine „Wiedererrichtung“ des antiken Römischen Reiches angestrebt. Auch das NS-Regime in Deutschland orientierte sich teils an antiken Vorbildern, so etwa im Zusammenhang mit der ideologisch begründeten Lobpreisung Spartas .

Der Bedeutungsverlust nach dem Ende des Zweiten Weltkrieges hat für die Altertumswissenschaften allerdings immerhin den Vorteil, dass nun ein unverstellterer, neutraler Blick auf die Antike leichter möglich ist.

Bis heute erhaltene Zeugnisse der Antike sind – neben überlieferten Texten philosophischer , literarischer oder historischer Natur – zahlreiche Objekte der griechischen und römischen Kunst : von großen Skulpturen bis zur Kleinkunst, Töpferei , Münzen etc. Wichtige Antikensammlungen befinden sich in Rom , Athen , Neapel , Paris , London , München , Sankt Petersburg , Wien und Berlin . Für die Kenntnis des antiken Alltags sind vor allem archäologische Ausgrabungen wie die in Pompeji , Olympia , Delphi oder Pergamon von Bedeutung.

Quellenlage

Der Großteil der antiken Literatur (und damit auch der Geschichtsschreibung) ist nicht erhalten, sodass unser Wissen über die Antike durch die Überlieferungslage beeinflusst wird (siehe auch Antike Geschichtsschreibung und hinsichtlich der griechischen Geschichtsschreibung die Liste der griechischsprachigen Geschichtsschreiber der Antike ). Es wurde geschätzt, dass uns kaum 10 % der griechischen Literatur überliefert ist. [3] Andere Forscher sind noch weit pessimistischer und gehen eher von einer Verlustrate um 99 % aus. In Teilen sieht es besonders trostlos aus (Archaik, Hellenismus), in anderen Bereichen etwas besser (klassische Zeit Griechenlands sowie Spätantike ). Insgesamt ist die Quellenlage jedoch problematisch; man muss in allen Bereichen davon ausgehen, dass vieles spurlos verloren ist und sich auch viele Ereignisse und Zusammenhänge unserer Kenntnis entziehen. Neben den erzählenden Quellen und erhaltenen Reden, Briefe, Gedichte usw. müssen daher natürlich auch Inschriften und Papyri sowie archäologische und numismatische Quellen etc. herangezogen werden. Eine Zusammenfassung mit ausführlichen Angaben bieten die jeweiligen Artikel (Geschichtsschreibung u. ä.) in den entsprechenden Lexika (siehe unten).

Im Folgenden seien einige der wichtigsten antiken Geschichtsschreiber und ihre (oft nur teilweise) erhaltenen Texte genannt:

Siehe auch die online verfügbaren Quellensammlungen wie LacusCurtius oder das Perseus Project .

Siehe auch

Portal: Altertum – Übersicht zu Wikipedia-Inhalten zum Thema Altertum

Verschiedenes:

Rom:

Listen:

Quellenausgaben

Quellenausgaben mit Übersetzungen bieten neben anderen Reihen die Sammlung Tusculum und die Loeb Classical Library . Eine äußerst wichtige Sammlung der erhaltenen Reste ansonsten verlorener griechischer Geschichtsschreiber stellt der Jacoby dar:

Literatur

Allgemein: Aufgrund der Masse an Fachpublikationen kann an dieser Stelle nur eine sehr beschränkte Auswahl genannt werden. Das zentrale bibliographische Nachschlagewerk der Altertumswissenschaft stellt immer noch die L'Année philologique dar (L'Année Philologique. Bibliographie critique et analytique de l'Antiquité greco-latine, hrsg. von J. Marouzeau und J. Ernst, Paris 1923ff.). Kostenlos nutzbar ist zudem die umfangreiche Gnomon-Datenbank . Ausführliche Angaben sind außerdem entweder den Bibliographien der unten genannten Werke (besonders sei dabei auf The Cambridge Ancient History und Oldenbourg Grundriss der Geschichte hingewiesen) zu entnehmen oder den Bibliographien, die in der ausführlichen HU-Linkliste aufgeführt sind (siehe beispielsweise KU Eichstätt (kommentiert) ).

Es sei außerdem auf die hier verlinkten Artikel verwiesen, wo sich zahlreiche weiterführende Literaturangaben finden.

Lexika

Einführungen

Allgemeine Darstellungen

  • Beck Geschichte der Antike. 6 Bände. CH Beck, München 2014–2016 (sortiert nach Epochendarstellung; die jeweiligen Bände sind gut lesbare, aktuelle Einführungen in die jeweilige Epoche).
    • Elke Stein-Hölkeskamp : Das archaische Griechenland. Die Stadt und das Meer. München 2015.
    • Sebastian Schmidt-Hofner : Das klassische Griechenland. Der Krieg und die Freiheit. München 2016.
    • Peter Scholz : Der Hellenismus. Der Hof und die Welt. München 2015.
    • Wolfgang Blösel : Die römische Republik. Forum und Expansion. München 2015.
    • Armin Eich : Die römische Kaiserzeit. Die Legionen und das Imperium. München 2014.
    • Rene Pfeilschifter : Die Spätantike. Der eine Gott und die vielen Herrscher. München 2014.
  • Blackwell History of the Ancient World. Blackwell, Oxford ua (ebenfalls empfehlenswerte, aktuelle Epocheneinführungen)
    • Marc Van de Mieroop : A History of the Ancient Near East ca. 3000–323 BC. 3. Auflage. 2016.
    • Jonathan Hall: A History of the Archaic Greek World. 2. Auflage. 2014.
    • PJ Rhodes: A History of the Classical Greek World. 2005.
    • Robert Malcolm Errington : A History of the Hellenistic World. 2006.
    • Stephen Mitchell: A History of the Later Roman Empire, AD 284–641. 2. Auflage. 2015.
    • Timothy E. Gregory: A History of Byzantium. 2005. (Alle Bände bieten einen gut lesbaren und fundierten, knappen Überblick mit aktueller Literatur.)
  • Blackwell Companion to the Ancient World. Verschiedene Herausgeber. Blackwell, Oxford 2003ff. (Inzwischen sind zahlreiche Bände erschienen bzw. in Vorbereitung; sie bieten in Form von mehreren, relativ knappe Fachaufsätzen einen Einstieg auf Grundlage der aktuellen Forschungslage.)
  • The Cambridge Ancient History . Div. Hrsg., 14. Bände (teils in Teilbänden). 2. Auflage. Cambridge 1970ff. (Umfassende und sehr wichtige Gesamtdarstellung der Antike. Die zweite Auflage ist vollständig neubearbeitet worden.)
  • Aloys Winterling , Kai Brodersen, Martin Jehne, Winfried Schmitz (Hrsg.): Enzyklopädie der griechisch-römischen Antike. 13 Bände. Oldenbourg, München 2007ff. (Noch nicht abgeschlossene Handbuchreihe, der Aufbau ist an der Enzyklopädie deutscher Geschichte orientiert.)
  • Geschichte kompakt Antike. Wissenschaftlichen Buchgesellschaft, Darmstadt (mehrere Bände; gute, knappe Einführungen mit einem in die Darstellung integrierten Forschungsüberblick).
  • Werner Dahlheim : Die Antike. Griechenland und Rom von den Anfängen bis zur Expansion des Islam. Schöningh Verlag, Paderborn 1994, ISBN 3-506-71980-7 .
  • Robin Lane Fox : Die klassische Welt. Eine Weltgeschichte von Homer bis Hadrian. Klett-Cotta, Stuttgart 2010. (gut lesbare und verlässliche Überblicksdarstellung bis ins 2. Jahrhundert n. Chr.)
  • Wolfgang Schuller : Das Erste Europa, 1000 v. Chr.–500 n. Chr. (Handbuch der Geschichte Europas, Band 1). Ullmer, Stuttgart 2004, ISBN 3-8001-2791-1 .
  • Jochen Bleicken ua (Hrsg.): Oldenbourg Grundriss der Geschichte . Band 1–4, München 1980 ff. (versch. Auflagen). (Dreiteilung jedes Bandes: 1) sehr knappe Darstellung, 2) Forschungsüberblick und 3) umfassende Bibliographie.)
  • Eckhard Wirbelauer (Hrsg.): Oldenbourg Geschichte Lehrbuch: Antike. Oldenbourg, München 2004, ISBN 3-486-56663-6 . (Umfassender und zugleich origineller Einstieg in die antike Geschichte, der alle wichtigen Themen abdeckt; die Ereignisgeschichte wird aber nur sehr, sehr knapp behandelt.)
  • Profile History of the Ancient World. Profile, London (sortiert nach Epochendarstellung; aktuelle und gut lesbare Überblickswerke)
    • Angelos Chaniotis: Age of Conquests: The Greek World from Alexander to Hadrian. 2018.
    • Kathryn Lomas : The Rise of Rome. From the Iron Age to the Punic Wars. 2018.
    • David Potter: The Origin of Empire. Rome from the Republic to Hadrian. 2019.
    • Michael Kulikowski: The Triumph of Empire. The Roman World from Hadrian to Constantine. 2016.
    • Michael Kulikowski: The Tragedy of Empire. From Constantine to the Destruction of Roman Italy. 2019.
  • Routledge History of the Ancient World. Routledge Verlag, London / New York:
    • Amélie Kuhrt: The ancient Near East. 2 Bände. 1995, ISBN 0-415-01353-4 (Band 1), ISBN 0-415-12872-2 (Band 2) (recht umfassende Darstellung der altorientalischen Geschichte bis zu den Achaimeniden)
    • Robin Osborne : Greece in the making 1200–479 BC 1996, ISBN 0-415-03583-X .
    • Simon Hornblower: The Greek world 479–323 BC 4. Auflage. 2011, ISBN 978-0-415-60292-1 . (hervorragende Gesamtdarstellung der klassischen Zeit)
    • Graham Shipley: The Greek world after Alexander 323–30 BC 2000, ISBN 0-415-04618-1 (mit die beste Gesamtdarstellung des Hellenismus).
    • Timothy J. Cornell: The beginnings of Rome. Italy and Rome from the Bronze Age to the Punic Wars (c. 1000–264 B. C). 1995, ISBN 0-415-01596-0 .
    • Martin Goodman : The Roman world 44 BC–AD 180. 1997, ISBN 0-415-04969-5 .
    • David S. Potter: The Roman empire at Bay, AD 180–395. 2004, ISBN 0-415-10058-5 ; 2. Aufl. 2014 (hervorragende Darstellung, die auch soziokulturelle Aspekte mit einbezieht).
    • Averil Cameron : The Mediterranean world in Late Antiquity AD 395–600. 1993, ISBN 0-415-01420-4 ; 2. Auflage 2012 (eine ausgezeichnete englische Einführung in die Spätantike )

Klassiker

(Zum Teil veraltet. Älteren Datums, aber bis heute noch grundlegend, sind die Darstellungen zur griechischen Geschichte von Karl Julius Beloch, Georg Busolt und Eduard Meyer.) [4]

Einzeldarstellungen

Griechenland – Hellas
Rom
  • The Edinburgh History of Ancient Rome. Herausgegeben von JS Richardson. 8 Bände. Edinburgh University Press, Edinburgh 2012–2020.
  • Klaus Bringmann : Geschichte der römischen Republik. München 2002, ISBN 3-406-49292-4 . (solide Darstellung)
  • Karl Christ : Geschichte der römischen Kaiserzeit. 5. aktual. Auflage. München 2005, ISBN 3-406-36316-4 . (beste deutsche Darstellung der Kaiserzeit bis Konstantin dem Großen)
  • Michael Sommer : Römische Geschichte I. Rom und die antike Welt bis zum Ende der Republik (= Kröners Taschenausgabe . Band 449). Kröner, Stuttgart 2013, ISBN 978-3-520-44901-6 (aktuelle und gut lesbare Darstellung der republikanischen Zeit).
  • Michael Sommer: Römische Geschichte II. Rom und sein Imperium in der Kaiserzeit (= Kröners Taschenausgabe. Band 458). Kröner, Stuttgart 2009, ISBN 978-3-520-45801-8 (aktuelle und gut lesbare Darstellung der Kaiserzeit).
  • Klaus-Peter Johne (Hrsg.): Die Zeit der Soldatenkaiser. 2 Bände. Berlin 2008.
  • Alexander Demandt : Die Spätantike. Handbuch der Altertumswissenschaft III. 6, München 1989; 2. überarbeitete Auflage. München 2007. (Als inhaltlich gekürzte Ausgabe ohne wissenschaftlichen Apparat: Geschichte der Spätantike. München 1998, ISBN 3-406-44107-6 )
  • Arnold Hugh Martin Jones : The Later Roman Empire 284–602. A Social, Economic and Administrative Survey. 3 Bände Oxford 1964 (Neudruck in 2 Bände Baltimore 1986). (Umfassendste moderne, von einem Autor verfasste Darstellung der Spätantike, jedoch durch die Faktendichte teils schwer lesbar und inzwischen vor allem in den Wertungen teilweise überholt.)
  • Scott Fitzgerald Johnson (Hrsg.): The Oxford Handbook of Late Antiquity. Oxford ua 2012

Spezielle Literatur

Nur in Auswahl. Es sei auch auf die oben genannten Fachlexika verwiesen.

Allgemein

Griechenland – Hellas

  • Jochen Bleicken : Die athenische Demokratie. 4. Auflage. Stuttgart 1995, ISBN 3-8252-1330-7 .
  • Donald Kagan : The Peloponnesian War. London 2003, ISBN 0-00-711505-9 . (Siehe auch Kagans vierbändige Darstellung des Pelop. Krieges; hier eine intelligente und zusammenfassende Darstellung für ein breiteres Publikum.)
  • Michael Rostovtzeff : A Social and Economic History of the Hellenistic World. 2 Bände. 1941.
  • Michael Stahl : Gesellschaft und Staat bei den Griechen. 2 Bände Schöningh, Paderborn 2003, Band 1, ISBN 3-506-99000-4 , Band 2, ISBN 3-506-99001-2 . (sehr gutes Überblickswerk)
  • Karl-Wilhelm Welwei : Das klassische Athen. Demokratie und Machtpolitik im 5. und 4. Jahrhundert. Darmstadt 1999, ISBN 3-534-12976-8 . (Detaillierte Darstellung der Politik Athens und dessen Aufstieg zur Hegemonialmacht.)
  • Karl-Wilhelm Welwei: Sparta. Aufstieg und Niedergang einer antiken Großmacht. Stuttgart 2004, ISBN 3-608-94016-2 . (Wohl die beste deutschsprachige Darstellung der Geschichte Spartas.)
  • Karl-Wilhelm Welwei: Die griechische Polis. Verfassung und Gesellschaft in archaischer und klassischer Zeit. 2. Auflage. Stuttgart 1998, ISBN 3-515-07174-1 .

Rom

Persien/Iran

  • Encyclopædia Iranica London 1985 ff. ( Onlineportal )
  • Touraj Daryee (Hrsg.): King of the Seven Climes. A History of the Ancient Iranian World (3000 BCE-651 CE). UCI Jordan Center for Persian Studies, Irvine (CA) 2017.
  • Josef Wiesehöfer : Das antike Persien. Von 550 v. Chr. bis 650 n. Chr. Aktual. Neuauflage, Patmos, Düsseldorf 2005, ISBN 3-491-96151-3 (gutes Überblickswerk; dort auch weitere Hinweise).

Germanen und Völkerwanderung

Kelten

  • Bernhard Maier : Die Kelten. Ihre Geschichte von den Anfängen bis zur Gegenwart. 3., vollständig überarbeitete und erweiterte Auflage. CH Beck, München 2016.
  • Wolfgang Meid : Die Kelten. 2., verbesserte Auflage. Reclam, Stuttgart 2011.

Etrusker

Phönizier/Punier

  • Dexter Hoyos: The Carthaginians. Routledge, New York ua 2010.
  • Sabine Peters (Red.): Hannibal ad portas. Macht und Reichtum Karthagos. Begleitband zur großen Sonderausstellung in Karlsruhe. Badisches Landesmuseum Karlsruhe, Karlsruhe 2004.
  • Michael Sommer: Die Phönizier. Handelsherren zwischen Orient und Okzident. Kröner, Stuttgart 2005.

Skythen, Hunnen und andere Steppenvölker

  • Christoph Baumer : The History of Central Asia. Band 1 und 2. IB Tauris, London 2012ff.
  • Valerie Hansen: The Silk Road. A History with Documents. Oxford University Press, Oxford 2016.
  • Hyun Jin Kim: The Huns. Routledge, New York 2016.
  • St. John Simpson, Svetlana Pankova (Hrsg.): Scythians. Warriors of ancient Siberia. Thames & Hudson, London 2017.
  • Timo Stickler : Die Hunnen. CH Beck, München 2007.

Indien und China

  • Rachel Mairs (Hrsg.): The Graeco-Bactrian and Indo-Greek World. Routledge, London 2020, ISBN 978-1-138-09069-9 .
  • Raoul McLaughlin: Rome and the Distant East. Trade Routes to the Ancient Lands of Arabia, India and China. Continnuum, London/New York 2010.
  • Walter Scheidel (Hrsg.): Rome and China. Comparative Perspectives on Ancient World Empires. Oxford University Press, Oxford ua 2009.
  • Richard Stoneman: The Greek Experience of India. From Alexander to the Indo-Greeks. Princeton University Press, Princeton 2019.

Geschichtsschreibung

  • Dieter Flach: Römische Geschichtsschreibung. 3. Aufl., WBG, Darmstadt 2001.
  • Gabriele Marasco (Hrsg.): Greek and Roman Historiography in Late Antiquity. Fourth to Sixth Century AD Leiden ua 2003.
  • John Marincola (Hrsg.): A Companion to Greek and Roman Historiography. 2 Bde., Blackwell, Oxford 2007.
  • Klaus Meister : Die griechische Geschichtsschreibung. Kohlhammer, Stuttgart 1990.

Militärgeschichte

Religionsgeschichte

  • Klaus Bringmann: Geschichte der Juden im Altertum. Vom babylonischen Exil bis zur arabischen Eroberung. Klett-Cotta, Stuttgart 2005.
  • Werner Dahlheim: Die Welt zur Zeit Jesu. CH Beck, München 2013.
  • Hartmut Leppin: Die frühen Christen. Von den Anfängen bis Konstantin. CH Beck, München 2019.
  • Jörg Rüpke : Pantheon. Geschichte der antiken Religionen. CH Beck, München 2016.

Entdeckungsfahrten

  • Raimund Schulz: Abenteurer der Ferne. Die großen Entdeckungsfahrten und das Weltwissen der Antike. Klett-Cotta, Stuttgart 2016, ISBN 978-3-608-94846-2 .

Wirtschaftsgeschichte

  • Géza Alföldy: Römische Sozialgeschichte. 4., völlig überarbeitete und aktualisierte Auflage. Steiner, Stuttgart 2011.
  • Sitta von Reden : Antike Wirtschaft (= Enzyklopädie der griechisch-römischen Antike. Band 10). de Gruyter Oldenbourg, Berlin ua 2015, ISBN 978-3-486-85262-2 .

Dichtung der Antike

Nachwirkungen

Weblinks

Wiktionary: Antike – Bedeutungserklärungen, Wortherkunft, Synonyme, Übersetzungen
Wikiquote: Antike – Zitate

Anmerkungen

  1. ↑ Michael Rostovtzeff hat sogar die Vermutung ausgesprochen, die hellenistische Welt habe vor der Dominanz Roms geradezu an der Schwelle einer Industrialisierung gestanden – vgl. A Social and Economic History of the Hellenistic World (1941).
  2. ↑ Vgl. dazu ausführlich Klaus-Peter Johne (Hrsg.): Die Zeit der Soldatenkaiser. 2 Bände. Berlin 2008.
  3. ↑ Siehe Hermann Strasburger : Umblick im Trümmerfeld der griechischen Geschichtsschreibung. In: Historiographia antiqua. Festschrift für Willy Peremans, Leuven 1977, S. 3–52.
  4. ↑ „Trotz all dieser Werke neueren Datums aber haben die klassischen Werke zur griechischen Geschichte von BELOCH, BUSOLT und MEYER [...] nichts von ihrer Bedeutung verloren und sind für ernsthafte Arbeit immer heranzuziehen...“ ( Wolfgang Schuller : Griechische Geschichte. München 2002, S. 62). Vgl. auch Mortimer Chambers: Georg Busolt: his career in his letters. Leiden 1990, S. VII; Donald Kagan : The outbreak of the Peloponnesian War. Ithaca/NY 1969, S. VII.
  5. ↑ Überblick zur neueren Forschung zur Spätantike etwa bei Philip Rousseau (Hrsg.): A Companion to Late Antiquity . Malden (Massachusetts) ua 2009; Scott Fitzgerald Johnson (Hrsg.): The Oxford Handbook of Late Antiquity. Oxford ua 2012.
Abgerufen von „ https://de.wikipedia.org/w/index.php?title=Antike&oldid=213649896 “