archeologie

Van Wikipedia, de gratis encyclopedie
Spring naar navigatie Spring naar zoeken
Opgraving van een grondmonument ( in-situ archeologie)
Vind documentatie in onderwaterarcheologie
Gevonden voorwerpen moeten worden geëvalueerd en geclassificeerd
Experimentele archeologie : Archeologische interpretaties worden gecontroleerd in een gereconstrueerde situatie

Archeologie ( oud Grieks ἀρχαῖος archaios , Duits 'oud' en λόγος lógos 'leer'; letterlijk, "leer van de oudheid") is een wetenschap die de culturele ontwikkeling van de mensheid onderzoekt met behulp van wetenschappelijke en humanistische methoden. Het heeft zich wereldwijd ontwikkeld tot een netwerk van de meest uiteenlopende theoretische en praktische disciplines.

Archeologie houdt zich bezig met materiële erfenissen van mensen, zoals gebouwen, gereedschappen en kunstwerken. Het bestrijkt een periode vanaf de eerste stenen werktuigen ongeveer 2,5 miljoen jaar geleden tot heden . Door nieuwe vondsten in Afrika die zo'n 3,3 miljoen jaar oud zijn, wordt ook gedacht aan een veel eerdere start van de gereedschapsproductie. [1] Materiële erfenissen uit de recente geschiedenis (bijvoorbeeld concentratiekampen en bunkerlinies uit de Tweede Wereldoorlog) worden nu ook geëvalueerd met behulp van archeologische methoden, ook al is deze benadering van een “ hedendaagse ” archeologie controversieel binnen het vakgebied.

Hoewel archeologie een relatief jonge wetenschap is , is het nauwelijks mogelijk om alle tijdsperioden bij te houden, waardoor er verschillende disciplines ontstonden. De tijdperken kunnen van regio tot regio verschillend worden gedateerd, in sommige gevallen kunnen ze niet overal worden gedocumenteerd. [2] Naast de oriëntatie op tijdperken (bijv. middeleeuwse archeologie ) of regio's (bijv. Midden-Oosterse archeologie ), is er ook specialisatie in bepaalde vakgebieden (bijv. Christelijke archeologie , juridische archeologie , industriële archeologie ).

Archeologie onderzoekt verschillende soorten bronnen: in de prehistorie en vroege geschiedenis gaat het vooral om materiële cultuur, in de vroege geschiedenis worden ook geschreven bronnen gebruikt. Voor archeologen staan ​​deze, in tegenstelling tot wetenschappers uit andere subdisciplines van historisch onderzoek, niet in het middelpunt van de belangstelling.

Bevindingen over klimaat- en milieugeschiedenis, voeding of de datering van vondsten dragen ook bij aan de reconstructie van vroegere culturen.

Onderzoeksgeschiedenis

Begin van onderzoek naar de oudheid in Europa

In Europa ontwikkelde de archeologie zich rond 1450, omdat men bewijzen wilde vinden voor de gebeurtenissen die in de bronnen van de oudheid worden beschreven. [3] Cyriacus van Ancona (* rond 1391, † rond 1455), een Italiaanse koopman en humanist, wordt beschouwd als een van de grondleggers van de moderne klassieke archeologie. [4]

De wedergeboorte van de klassieke en oude wetenschap die begon in de Renaissance leidde tot een verhoogde interesse in de Griekse en Romeinse oudheid en een golf van passie voor het verzamelen van antieke kunstvoorwerpen in de 15e en 16e eeuw. Maar zelfs geleerden die minder bereid waren om te reizen, begonnen geïnteresseerd te raken in de bewijzen uit het verleden.

Vanaf het midden van de 16e eeuw maakte de passie voor verzamelen plaats voor het minutieus vastleggen van monumenten. Gedurende deze tijd werden talrijke encyclopedieën en catalogi gepubliceerd, waarvan vele werden geïllustreerd met kopergravures en houtsneden in de late 16e eeuw. In Engeland publiceerde William Camden (1551-1632) in 1586 zijn Britannia , een catalogus van zichtbare oudheden. Het is opmerkelijk dat hij al vegetatieve kenmerken in korenvelden opmerkte en als zodanig interpreteerde.

Michele Mercati (1541-1593) wordt beschouwd als de eerste Europese geleerde die stenen werktuigen als zodanig classificeerde; zijn werk werd echter pas in 1717 gepubliceerd. Ondanks zijn grote populariteit werd archeologie als wetenschap nog niet gewaardeerd, omdat de heersende opvatting was dat alleen historische bronnen en de Bijbel geschikt waren om het verleden te interpreteren. Het werd dus lang als een feit beschouwd dat - zoals James Ussher uit de Bijbel afleidde - de mensheid in oktober 4004 v.Chr. vC is ontstaan. In 1655 waagde Isaac de La Peyrère het om de zogenaamde bliksemschichten (artefacten uit de steentijd) toe te kennen aan mensen die vóór Adam leefden ( pre-Adamitische hypothese ). [5] Na een tussenkomst van de Inquisitie trok hij zijn theorie in.

Tekening van de opgraving van Cocherel in 1685
Stenen kist van Södra Härene op de begraafplaats Jättakullen, Zweden

In Scandinavië , gemalen monumenten werden al vroeg herkend. Al in 1588 werd bij Roskilde een hunebed opgegraven. In 1662 ontving Uppsala een leerstoel in de archeologie. In 1685 werd een neolithische grafkamer opgegraven in Houlbec-Cocherel in Noord-Frankrijk . Het wordt beschouwd als de oudste archeologische opgraving omdat het eerste overgebleven opgravingsrapport hier in 1722 werd gedaan. De Kielse professor Johann Daniel Major voerde rond 1690 uitgebreide opgravingen uit in Jutland en liet talrijke grafheuvels openen. Zijn doel was om met behulp van archeologische methoden de oorsprong van de bewoners van het schiereiland te achterhalen.

L'Antiquité expliquée van Bernard de Montfaucon verscheen uit 1719. In tien delen presenteerde hij kunstwerken uit het Middellandse Zeegebied. Het werk van Montfaucon bleef lange tijd het standaardwerk.

Midden 18e tot midden 19e eeuw

Archeologische onderzoeksmethoden winnen nu geleidelijk aan ingang. Vaak kwamen individuele wetenschappers al vroeg tot grensverleggende conclusies, die echter vaak - omdat ze nog niet up-to-date waren - onopgemerkt bleven. Een van de pioniers was de Franse amateurarcheoloog Jacques Boucher de Perthes , die als eerste prehistorische artefacten correct toekende , maar waarvoor hij pas meer dan 20 jaar later werd erkend, door de bevestiging van Charles Lyell (1797-1875). Een belangrijke bevinding was de ontdekking van het stratigrafische principe . Lang daarvoor was de saamhorigheid en daarmee de gelijkheid van vondsten die in één laag lagen (bijvoorbeeld een stenen artefact in verband met een uitgestorven diersoort) keer op keer besproken, maar niet algemeen aanvaard.

Een model dat nog steeds geldig is in zijn basiskenmerken, werd in 1836 gepubliceerd door Christian Jürgensen Thomsen . Hij was curator in Kopenhagen en vond het " drie-periode-systeem " uit, dat de prehistorie van de mensheid in drie fasen verdeelt : de steentijd , de bronstijd en de ijzertijd . Ongeveer 30 jaar later, rond 1865, onderscheidde J. Lubbock het stenen tijdperk nog steeds in dat van de geslagen en die van de gepolijste steen. De termen "Paleolithicum" (Paleolithicum) en "Neolithicum" ("New Stone Age" / Neolithicum) waren geboren. De tijdperken zijn op vele manieren onderverdeeld, maar de toen gevonden onderverdeling geldt - met beperkingen - tot op de dag van vandaag.

Pompeii en Vesuvius rond 1900

De eerste grote opgravingen vonden plaats in de oude steden Pompeii en Herculaneum . Volgens een rapport van de Romeinse schrijver Plinius de Jongere werden beide weggevaagd door de uitbarsting van de Vesuvius op 24 augustus 79 na Christus. Pompeii werd aan het einde van de 16e eeuw herontdekt toen er een aquaduct werd gebouwd. De opgravingen begonnen in 1748. In Herculaneum werd voor het eerst gegraven in 1709, in 1738 Charles III. vanuit Napels bewust de stad opgraven. In 1768 werden het theater, de basiliek en de Villa dei Papiri blootgelegd.

Met zijn brief van de Herculaanse ontdekkingen , de eerste archeologische publicatie, stichtte Johann Joachim Winckelmann in 1762 de nieuwe wetenschap van de archeologie en wordt sindsdien beschouwd als de vader van de (klassieke) archeologie . Winckelmann was ook de eerste die een periodisering en historische classificatie van Griekse kunst probeerde. De ontwikkelingsstadia (oude stijl - hoge stijl - mooie stijl - stijl van navolgers - verval van kunst) worden ingehaald door de opgenomen beoordeling. Voor de verspreiding van zijn onderzoek en de ontvangst ervan in de hedendaagse literatuur en kunst was de Göttingen-professor Christian Gottlob Heyne beslissend, die correspondeerde met Winckelmann, zijn geschriften beoordeelde en publiceerde en ze in zijn lezingen gebruikte. In 1802 werd de eerste leerstoel voor klassieke archeologie opgericht aan de Christian-Albrechts-Universität zu Kiel .

De Egyptische monumenten, vooral de piramides, waren in de oudheid populaire reisbestemmingen (zie Wereldwonderen ). In de 17e eeuw werd erkend dat dit koninklijke graven waren. De Egyptologie begon met de veldtocht van Napoleon Bonaparte in Egypte in 1798. Wetenschappers werden ook vergezeld door het leger. Van bijzonder belang was de ontdekking van de Steen van Rosetta , waardoor Jean-François Champollion in 1822 de hiërogliefen kon ontcijferen .

Van bijzonder belang voor de Egyptische archeologie is Auguste Mariette (1821-1881), die vanaf 1858 als directeur van de Egyptische Dienst voor Oudheden meer dan dertig vindplaatsen heeft opgegraven. Zijn methoden waren brutaal (bijvoorbeeld explosieven). De bepaling van de vondstomstandigheden en wetenschappelijke evaluaties waren nog niet bepaald, maar hij maakte een einde aan het tijdperk van pure schatzoekers (volgens Giovanni Battista Belzoni , 1778-1823), die eerder talloze vondsten naar Europa had gebracht. Mariette zelf heeft sinds 1850 zo'n 7.000 objecten naar Parijs (Louvre) gebracht. Maar nu werkte hij er hard aan om ervoor te zorgen dat de oudheden van Egypte niet langer het land uit werden gesleept. Om de vondsten op te slaan, richtte Mariette de voorloper van het Egyptisch Nationaal Museum in Caïro op. Karl Richard Lepsius (1810-1884) stelde tussen 1842 en 1845 een uitgebreid overzicht van Egyptische en Nubische monumenten samen. In 1859 werd het resultaat gepubliceerd in de twaalf delen van de monumenten uit Egypte en Ethiopië , die alleen al 894 kleurenplaten bevatten. Ludwig Ross , die als eerste systematische opgravingen deed op de Akropolis van Athene, leverde rond 1840 een bijzondere bijdrage aan het archeologisch onderzoek in Griekenland.

Vanaf het midden van de 19e eeuw

In het midden van de 19e eeuw ontwikkelde de archeologie zich steeds meer tot een wetenschap. Waar de graafmachines voorheen slechts onbeduidend verschilden van schatzoekers en grafrovers , zijn de opgravingstechnieken nu verfijnd en is een goede documentatie en nauwkeurige classificatie van de vondsten steeds belangrijker geworden.

Pas in 1859 werd de hoge leeftijd van de mensheid algemeen erkend. In hetzelfde jaar verscheen Darwins On the Origin of Species . De ontdekking van de Neanderthaler , ontdekt in 1856, die Johann Carl Fuhlrott en Hermann Schaaffhausen niet konden classificeren als ijstijd, kon zich pas als zodanig in Duitsland vestigen tot 1902, toen Rudolf Virchow stierf, die als pathologische autoriteit had voorkomen dat eventuele verdere discussie.

In Zweden ontwikkelde Oscar Montelius (1843-1921) een systeem van gedifferentieerde typologie voor de classificatie ( periodisering ) van gevonden voorwerpen en legde hij de basis voor een relatieve chronologie .

In 1853/54 werden houten pilaren, stenen bijlen en keramiek ontdekt vanwege het ongewoon lage waterpeil bij Obermeilen aan het meer van Zürich. De nederzetting werd onderzocht door Ferdinand Keller . Lange tijd werd aangenomen dat deze vochtige nederzettingen paalwoningen in het water waren. Vanaf de jaren twintig ontstond er een verhitte discussie over de locatie van de paalwoningen. Bank- en waterpaalconstructies streden. Tegenwoordig weten we dat er land- en waterpaalconstructies waren. De nieuwe onderzoeken in Hornstaad aan de Bodensee tonen paalwoningen in het water, opgehoogd tot 5 meter van de bodem van het meer. Reconstructies (bijvoorbeeld in Unteruhldingen aan het Bodenmeer) tonen niet alleen de verschillende oplossingen die door de archeologie worden voorgesteld, maar ook de huidige stand van het onderzoek op basis van de bevindingen van de onderwaterarcheologie ( Pfahlbaumuseum Unteruhldingen ).

De opgravingen in Hallstatt beginnen in 1846. Het archeologisch onderzoek van de Kelten begon in 1858 toen kolonel Schwab de eerste opgravingen uitvoerde in La Tène aan het meer van Neuchâtel (Zwitserland). In 1872 werd de ijzertijd van Europa voor het eerst verdeeld in een oudere ( Hallstatt periode ) en een jongere fase ( Latène periode ).

Édouard Lartet (1801-1871) onderzocht in 1860 een vindplaats in de Pyreneeën ( Massat ) en vond een geweipunt met een gegraveerde berenkop, de eerste ontdekking van laat-paleolithische kunst. Later heeft hij verschillende Franse grotten opgegraven (Gorge d'Enfer, Laugerie-Haute, La Madeleine en Le Moustier). Speciale aandacht werd besteed aan de prachtige grotschilderingen die in 1879 in de Altamira-grot werden ontdekt.

De ontwikkeling van de klassieke archeologie in de tweede helft van de 19e eeuw werd gedomineerd door Heinrich Schliemann (1822-1890). De zakenman en 'amateurarcheoloog' Schliemann wordt beschouwd als de grondlegger van de prehistorische archeologie in Griekenland en de Egeïsche regio. In 1869 groef hij op Ithaca en in 1871 begon hij met graven in Hissarlik . Daar verdenkt hij Homer's Troje en krijgt gelijk, hoewel hij tijdens de bouwperiode ongelijk had. Zijn opgravingsmethoden waren zeer controversieel en menig specialist dacht niets van Schliemanns capaciteiten. Zijn bekendheid is voornamelijk gebaseerd op de waardevolle vondsten (bijvoorbeeld " Priamus's Treasure "). Zijn ontdekking van prehistorische (pre-Homerische) culturen en nederzettingen leidde tot tal van andere opgravingen in de Egeïsche regio. De methodologische vooruitgang die hij teweegbracht, zoals de nadruk op stratigrafie of het gebruik van fotografie als middel voor archeologische documentatie, werd lang onderschat.

In 1892 ontving de oprichter van het Instituut voor Prehistorie en Vroege Geschiedenis aan de Universiteit van Wenen, Moritz Hoernes , de eerste onderwijsbevoegdheid in Europa om het hele gebied van prehistorische archeologie te bestrijken. [6]

20e en 21e eeuw

Howard Carter, 1924
Luchtarcheologie: plattegrond van een Gallo-Romeins pakhuis

In Egypte verrichtte Sir William Matthew Flinders Petrie (1853–1942) vanaf 1880 baanbrekend werk als onderzoeker en graafmachine. Een mijlpaal in archeologisch onderzoek zijn zijn methoden en doelen van archeologie , die hij in 1904 publiceerde. Daarin zette Flinders Petrie vier principes uiteen:

  1. Zorgvuldig omgaan met de monumenten die worden opgegraven en aandacht voor mogelijke toekomstige graafmachines
  2. nauwgezette zorg bij de opgraving en registratie van elk gevonden detail
  3. gedetailleerd en netjes landmeten en in kaart brengen
  4. volledige publicatie van de resultaten

Het eerste deel van het Handbook of Archaeology werd gepubliceerd in 1913, onder redactie van Heinrich Bulle (1867-1945). De opgraving van de begraafplaats van Assini ( Argolis ), die begon in 1922 en werd uitgevoerd door Zweedse archeologen, werd beschouwd als een voorbeeldige opgraving van deze tijd. De gehele opgraving is gescreend en er is eersteklas opgravingsdocumentatie gemaakt. De beroemdste archeologische vondst van de 20e eeuw werd in hetzelfde jaar gedaan door Howard Carter (1873-1939). Na zes jaar zoeken vond hij het graf van Tut-anch-Amon .

Na de Eerste Wereldoorlog was de pionier van de luchtarcheologie de Britse piloot Osbert GS Crawford , die vanuit een vliegtuig archeologische vindplaatsen in Engeland fotografeerde.

Gustaf Kossinna (1858-1931) presenteerde in 1920 zijn archeologische methoden voor nederzettingen. Zijn interpretaties, die de Germaanse volkeren een uitzonderlijke culturele betekenis toeschreven, dienden het nationaal-socialisme als bewijs van de superioriteit van de Germaanse volkeren en het Arische ras. Door het in diskrediet brengen in de naoorlogse periode was de koppeling van archeologische vondsten aan etnische groepen decennialang achterhaald.

Het eerste hoogleraarschap ontstond in 1927 in Marburg en werd het jaar daarop vervuld door Gero Merhart von Bernegg uit Bregenz . Hij voltooide zijn habilitatie in 1924 met The Bronze Age op de Yenisei . Voor zijn gedwongen pensionering door de nationaal-socialisten in 1942 waren 29 studenten bij hem aan het promoveren en na de oorlog kwamen er nog vijf bij. Vanaf 1950 domineerde de Marburg-school , die deze academici vormden, Duitsland. Gero von Merhart, zoals hij gewoonlijk wordt genoemd, legde het onderwerp strikt vast, systematisering en catalogisering en vermeed grotendeels de cultuurhistorische interpretatie.

Thor Heyerdahl ging in 1947 op een vlot van Zuid-Amerika naar Polynesië en wordt beschouwd als een van de grondleggers van de experimentele archeologie .

Archeologie maakt sinds de 20e eeuw steeds meer gebruik van wetenschappelijke methoden. Deze omvatten de 14 C-datering die in 1949 werd ontwikkeld voor de datering van organische stoffen en de strontiumisotoopanalyse voor het onderzoek naar de migratiebewegingen van prehistorische mensen. Ook in archeologisch onderzoek werd steeds vaker gebruik gemaakt van remote sensing- methoden. Archeologie heeft zich ontwikkeld tot een samengestelde wetenschap. Het onderzoek van het in 1991 in de Ötztaler Alpen gevonden prehistorische lijk ( Similaun-Mann / Ötzi ) is daar een voorbeeld van. Met behulp van de DNA-analyse konden voor het eerst wereldwijd de familierelaties van 40 personen uit een bronstijdbegraafplaats in de Lichtenstein-grot worden gereconstrueerd.

De Nieuwe Archeologie van de jaren zestig zorgde voor de introductie van kennis uit de levenswetenschappen in de archeologie. Het concept van draagkracht komt uit de ecologie en werd gebruikt om vragen over bevolkingsdichtheid en vestigingsontwikkeling te onderzoeken. Optimaal foerageren zou reacties op klimaatverandering op dezelfde manier kunnen verklaren als seizoensmigraties en vormen van landgebruik. Daarnaast werden wiskundige simulaties en modellering en computerondersteunde geografische informatiesystemen als methoden in de archeologie geïntroduceerd. De Nieuwe Archeologie was bijzonder sterk ontwikkeld in het Angelsaksische culturele gebied en heeft zich nooit kunnen vestigen in het Duitstalige gebied. De reden is dat in de Angelsaksische traditie archeologie traditioneel tot de antropologie behoort, niet tot de geschiedenis of culturele studies.

Als reactie op New Archeologie, post-proces archeologie ontstond in de jaren 1980, die methoden uit de culturele en sociale wetenschappen meer op de voorgrond geplaatst. Een sleutelbegrip is de agency , die uit de sociologie komt en die drijfveren en handelingsopties meeweegt. Als men ook rekening houdt met de inherente subjectiviteit van elke interpretatie van een cultuur waarvan alleen de materiële artefacten bewaard zijn gebleven, vertrouwen postprocesarcheologen enerzijds op hermeneutiek en anderzijds op zelfreflectie. De afstammelingen van vandaag de dag van de te onderzoeken culturen worden evenzeer opgenomen in het werk van archeologen als voorheen verwaarloosde maatschappelijke perspectieven.

Samen met andere geheugeninstellingen zijn archeologische vondsten en opgravingen het bijzonder gevoelige culturele geheugen en vaak de economische basis (bijvoorbeeld toerisme) van een staat, een gemeente of een regio. Vooral archeologische vondsten en opgravingen zijn politiek explosief en vormen, als onderdeel van het culturele erfgoed van veel moderne gewapende conflicten van de 21e eeuw, een van de primaire doelen en worden dus bedreigd met vernietiging en plundering. Vaak wordt verondersteld dat het cultureel erfgoed van de tegenstander blijvend beschadigd of zelfs vernietigd wordt of worden archeologische vondsten gestolen en weggenomen. Internationale en nationale coördinatie met betrekking tot militaire en civiele constructies voor de bescherming van archeologische vondsten en opgravingen wordt uitgevoerd door het International Committee of the Blue Shield (Association of the National Committees of the Blue Shield, ANCBS) gevestigd in Den Haag . Uitgebreide missies werden uitgevoerd in 2011 in Egypte en Libië, 2013 in Syrië, 2014 in Mali en Irak en sinds 2015 in Jemen. [7]

expertisegebieden

Archeologie is een verzamelnaam voor veel archeologische disciplines, die meestal bepaalde perioden of regio's aanduiden. De afzonderlijke disciplines verschillen niet alleen in het onderwerp van onderzoek, maar ook in de gebruikte methoden, b.v. B. in onderwaterarcheologie. Daarnaast maken archeologische methoden deel uit van een onafhankelijke wetenschap, bijvoorbeeld in de forensische wetenschap . Bij vakken als Ancient American Studies of Klassieke Archeologie kunnen de belangrijkste aandachtsgebieden van niet-archeologische aard zijn.

Volgens tijdperken en regio's

De disciplines van de archeologie verschillen thematisch, temporeel en ruimtelijk. De bronnen die ze gebruiken zijn dienovereenkomstig verschillend. Hoewel er in de prehistorische archeologie geen of zeer weinig geschreven bronnen zijn en er vooral naar de materiële overblijfselen uit deze periode wordt verwezen, kunnen ook andere archeologische disciplines schriftelijke bronnen evalueren.

Prehistorische archeologie gaat over een periode die begint met de eerste stenen werktuigen zo'n 2,5 miljoen jaar geleden en eindigt met de vroege geschiedenis (migratieperiode, Romeinse rijk, vroege middeleeuwen) en de eerste geschreven bronnen.
Dit specialisme bevindt zich op het snijvlak van prehistorie en vroege geschiedenis en klassieke archeologie. Het onderzoek richt zich op de Romeinse provincies met behulp van methoden uit de prehistorie en vroege geschiedenis.
Klassieke archeologie richt zich op de erfenissen van de antieke wereld. Meer precies, de Grieken, Etrusken en Romeinen in historische tijden (ongeveer tussen het 2e millennium voor Christus en de 5e eeuw na Christus). Klassieke archeologie omvat ook etruscologie en de Egeïsche prehistorie , die zich bezighoudt met Cycladische , Minoïsche en Myceense vondsten.
  • Middeleeuwse archeologie of archeologie van de middeleeuwen
Middeleeuwse archeologie begint vlot aan het einde van de vroege geschiedenis (rond de 9e eeuw) en eindigt theoretisch met de overgang naar de moderne archeologie (rond de 16e eeuw). In tegenstelling tot de prehistorische archeologie werkt het in een periode waarin steeds meer geschreven bronnen beschikbaar zijn. Daarnaast is er vaak sprake van een stijgende gebouwenvoorraad, die de middeleeuwen archeologie onderzoekt aan de hand van methoden van historisch bouwkundig onderzoek (bouw- of monumentenarcheologie).
Historische archeologie is een term die de parallelle overdracht van materiële archeologische bronnen en schriftelijke overdracht beschrijft. Enerzijds wordt het pragmatisch gebruikt voor de archeologie van de middeleeuwen en de moderne tijd of alleen die van de moderne tijd. In methodologisch-fenomenologische zin daarentegen richt het zich op culturen of tijdperken met zogenaamde dichte (geschreven) traditie wereldwijd.

De volgende disciplines vertegenwoordigen geografische aandachtspunten:

Egyptologie behandelt het oude Egypte (rond de 5e millennium voor Christus tot de 4e eeuw na Christus). De koptologie , die de cultuur van de vroege christenen in Egypte bestudeert, is een tak van de egyptologie.
Dit vakgebied komt voort uit de overwegend filologisch georiënteerde oude oriëntaalse studies en is gewijd aan de oude culturen van het Midden-Oosten , in wezen het gebied van Turkije, Irak, Iran, Syrië, Libanon, Israël en Jordanië ( Babylon , Assyrië , Sumer , Akkad , Elam , Hettieten en Urartu ), maar ook met de opvolgerstaten. De onderzochte periode strekt zich uit vanaf het 11e millennium voor Christus. voor Christus tot de 7e eeuw na Christus
De archeologie van het Nabije Oosten is nauw verwant aan de bijbelse archeologie , die onderzoek doet naar de nederzettingen en culturele geschiedenis van Palestina en de egyptologie , aangezien in sommige tijdperken Egypte het gebied van het huidige Israël en Libanon regeerde, terwijl andere oosterse rijken Egypte incorporeerden.

Specialiteiten

Experimentele archeologie: het repliceren van alledaagse voorwerpen met behulp van de werktechnieken van die tijd
Volgens fasen en aspecten van culturele ontwikkeling
Volgens speciale sites
Bijzondere onderzoeksobjecten
Speciale vragen
Speciale methoden
Hulpwetenschappen
Analyse von Tierknochen-, Pollen- und Pflanzenfunden, um die Umweltbedingungen zu rekonstruieren. Zu den Untersuchungsobjekten gehören Bodenproben ebenso wie Mageninhalte, Abfallgruben und Latrinen.
Paläopathologen führen medizinische Untersuchungen an menschlichen Knochen und Geweben durch, um Alter und Geschlecht der Individuen zu bestimmen und auf ihren Gesundheitszustand zu schließen. Die Paläopathologie ermöglicht Erkenntnisse über Lebensbedingungen, Ernährungsgewohnheiten und Krankheiten. Des Weiteren sind Rückschlüsse auf die medizinische Versorgung und den sozialen Zusammenhalt unserer Vorfahren möglich.
  • Archäoastronomie oder Astroarchäologie , auch Paläoastronomie (Schnittstelle zur Astronomie)
Zur Analyse prähistorischer Kultstätten wird die Archäoastronomie benötigt. Beispielsweise werden die Sonnwendpunkte einer bestimmten Zeit berechnet, um die mögliche astronomische Bedeutung von Fundstätten zu erschließen.

Nachbardisziplinen

Forschungsmethoden

Archäologische Forschungsmethoden gliedern sich in solche der Quellenerschließung und solche der Interpretation. In der Öffentlichkeit wird meist nur die Erschließung der Quellen zur Kenntnis genommen. Zur Quellenerschließung zählt auch die typologische und chronologische Auswertung. Erst nach der Quellenerschließung und Aufbereitung folgt die historische Interpretation.

Quellenerschließung

Die Ausgrabung ist zwar die bekannteste Forschungsmethode, jedoch nur ein kleiner Teilbereich der archäologischen Arbeit. Die Dokumentation, Auswertung, Konservierung und Archivierung der Funde stellt den weitaus größten Teil der archäologischen Tätigkeit dar. Außerdem muss die Grabung sorgfältig vorbereitet werden.

Prospektion und Voruntersuchungen

Die Prospektion umfasst zerstörungsfreie Methoden, mit deren Hilfe eine Untersuchung potenzieller oder bekannter Fundplätze ermöglicht wird. Dazu gehören die Geländebegehung (Survey), die Luftbildarchäologie und geophysikalische Methoden ( Geoelektrik , elektromagnetische Induktion, geomagnetische Kartierung sowie Bodenradar und LIDAR ). Ebenfalls prospektiv einsetzen lässt sich die Phosphatanalyse .

Eingeleitet wird eine Ausgrabung durch archäologische Voruntersuchungen. Zum Einsatz kommen hier Suchgräben, magnetische Sondierung, Bodenwiderstandsmessung, Luftbilder und andere Methoden der Bodenforschung. Die Voruntersuchungen dienen dazu, sich ein Bild der potenziellen Grabungsstelle zu machen, um die eigentliche Grabung besser planen zu können.

Ausgrabung

Beispiel eines archäologischen Profils (Augsburg, Inneres Pfaffengässchen)

Die meisten Fundplätze werden heute durch Baumaßnahmen entdeckt. Über Notgrabungen , auch Rettungsgrabungen genannt, versucht die archäologische Denkmalpflege diese Befunde vor ihrer endgültigen Zerstörung auszuwerten. Seltener sind Forschungsgrabungen, bei denen unter primär wissenschaftlichen Interessen Fundplätze zur Grabung ausgewählt und ohne äußeren Zeitdruck untersucht werden können.

Bei der Grabung werden verschiedene Grabungstechniken angewandt. Eine moderne Grabung ist befundorientiert, dh die Funde werden in ihrer räumlichen und zeitlichen Einbettung auf Befunde bezogen.

Da jede Ausgrabung zur Zerstörung eines Befundes führt, soll eine exakte Dokumentation den Fundplatz, zumindest auf dem Papier, auch später bis ins Detail rekonstruierbar machen. Die wichtigsten Arbeitsmittel der Ausgrabung sind deshalb, neben der Kelle , „Papier und Buntstift“.

Bauforschung

Die Bauforschung ist ein wesentlicher Teil sowohl der klassischen Archäologie als auch der Archäologie des Mittelalters ; wohingegen sie in der Ur- und Frühgeschichte mangels aufgehend erhaltener Bauwerke nur eine untergeordnete Rolle spielt. Eine der Dokumentationsmethoden ist die Photogrammetrie .

Auswertung

Gerade am sehr populären Beispiel der Gletschermumie Ötzi ist zu erkennen, dass die Ausgrabung nur einen Bruchteil der archäologischen Arbeit darstellt. Der 1991 entdeckte Fund wird bis heute wissenschaftlich untersucht.

Typologie

Die Typologie ist die Klassifikation von Objekten nach Kriterien von Form und Material. Sie ist grundlegend für die Einordnung des Fundmaterials, da sie Vergleiche mit Fundsituationen an anderen Fundplätzen ermöglicht und zur Grundlage von Kombinationsanalysen (zur relativchronologischen Datierung wie zur sozioökonomischen Einordnung) und Verbreitungsanalysen wird.

Materialbestimmungen

Wie bei der Prospektion und der Altersbestimmung werden auch für Materialbestimmungen moderne naturwissenschaftliche Techniken eingesetzt (siehe Archäometrie ). Zur Identifikation und Detailuntersuchung von Artefakten dienen ua die Mikroskopie , Infrarot - und Ultraschallaufnahmen , Röntgen , chemische Analysen, Spektralanalysen und Laserscans.

Altersbestimmung

Dendrochronologie : Zur Datierung von Holz dient ein „Kalender“ der Jahresringe.

Ein Schwerpunkt der Fundanalyse ist die Datierung der Befunde (z. B. Grab) anhand der Funde (z. B. Grabbeigabe ). Bei der Altersbestimmung wird zwischen absoluter Chronologie und relativer Chronologie unterschieden.

Die relative Chronologie setzt einen Fund dabei in Bezug zu einem anderen. Ist er jünger, älter oder gar gleichzeitig? JJ Winckelmanns „vergleichendes Sehen“ ist eine der ersten Methoden zur relativen Chronologie.

Bei der absoluten Chronologie wird einem Fund ein absolutes Datum (Jahr, Jahrhundert) zugeordnet

Interpretation

Die Methoden der Interpretation sind in der Regel eher geisteswissenschaftlich. Für die prähistorische Archäologie ist der Analogieschluss die wesentliche Möglichkeit der Interpretation. In der historischen Archäologie (z. B. Klassische Archäologie oder Archäologie des Mittelalters) ist es der Vergleich mit Informationen aus anderen Quellen, wie schriftlicher oder bildlicher Überlieferung.

Funde

Archäologie in Deutschland

In Deutschland gehört die archäologische Denkmalpflege ( Bodendenkmalpflege ) zu den Aufgaben der Bundesländer ( Landesarchäologe ), meist als eigener Fachbereich innerhalb des Denkmalamtes organisiert. Größere Städte haben oft eine eigene Stadtarchäologie . Die Mehrzahl der Grabungen wird heute im Rahmen denkmalpflegerischer Notgrabungen entweder von den betreffenden Ämtern selbst oder im Rahmen der Firmenarchäologie von beauftragten Spezialfirmen durchgeführt. Gezielte Forschungsgrabungen sind die Ausnahme, da unnötige Bodeneingriffe auch hier vermieden werden und eine Finanzierung nur über Drittmittel möglich ist. Mehrere Institutionen fördern Forscher und Projekte durch Archäologiepreise . Ein wichtiger Geldgeber für Forschungsgrabungen ist die Deutsche Forschungsgemeinschaft .

Deutsche Grabungen im Ausland werden hingegen im Rahmen von Forschungsprojekten der Universitäten, desDeutschen Archäologischen Instituts oder desRömisch-Germanischen Zentralmuseums durchgeführt.

Archäologie außerhalb Europas

Archäologie in Amerika

Die Archäologie gehört in Amerika zur Anthropologie (Völkerkunde) und hat aus diesem Grund eine völlig andere Ausrichtung als die europäische Forschung. Dies folgt vor allem aus dem Umstand, dass zum Zeitpunkt der Besiedlung der neuen Welt zuerst ethnographische Untersuchungen an noch existierenden Ureinwohnern stattfanden. Die eher spärlichen präkolumbischen Funde sind ein weiterer Grund für den in der Erforschung kultureller Prozesse liegenden Schwerpunkt amerikanischer Archäologie.

Als Pionier der amerikanischen Archäologie gilt Thomas Jefferson (1743–1826), welcher ab 1784 einige Grabhügel untersuchte, um ihr Alter zu bestimmen. Jefferson setzte dabei erstmals eine Methode ein, die als Vorläufer der Dendrochronologie angesehen werden kann: er zählte die Jahresringe der auf den Grabhügeln stehenden Bäume.

Die ersten großen Ausgrabungen in Mittelamerika wurden Ende des 19. Jahrhunderts im Mayazentrum Copán durchgeführt. 1911 entdeckte Hiram Bingham die Inkastadt Machu Picchu .

Im Jahre 1990 fanden Archäologen in der Nähe von Mexiko-Stadt über 10.000 Artefakte aus der Zeit der spanischen Eroberung des Landes. Man fand nicht nur menschliche Knochen, sondern auch Waffen, Kleidung, Haushaltsgeräte und Gegenstände aus dem persönlichen Besitz von Hernán Cortés . Die Fundstelle Tecoaque (vorspanischer Name: Zultepec ) wurde als UNESCO-Welterbe vorgeschlagen.

Archäologie in Indien und China

1863 wurde in Indien die Archaeological Survey of India gegründet. 1921/1922 entdeckte man eine der ältesten Hochkulturen der Menschheit, die Indus-Kultur . Ausgegraben wurden ua die Städte Harappa und Mohenjo-Daro .

Archäologie in China begann mit dem schwedischen Geologen J. Gunnar Andersson (1874–1960), der 1921 bei Yang Shao Tsun in Honan eine neolithische Wohnhöhle entdeckte und damit bewies, dass China in vorgeschichtlicher Zeit bewohnt war. 1928 wurde Anyang ausgegraben, die Hauptstadt der Shang-Dynastie des 2. Jahrtausends v. Chr.

1974 wurde die Terrakottaarmee rund um das Grab des chinesischen Kaisers Qin Shihuangdi bei Xi'an entdeckt.

Archäologie in Afrika

Afrika ist nicht nur in paläoanthropologischer Hinsicht die Wiege der Menschheit, sondern auch die unserer Kultur. Nur in Afrika kommen Steingeräte vor, die 2,5 Millionen Jahre alt sind und deren Herstellung mit den ersten Homo-Arten unserer Spezies in Verbindung gebracht wird. Die betreffenden Werkzeuge – einfache Geröllgeräte vom Oldowan -Typ, später die Faustkeile, um die Leitformen zu nennen – kommen auch in anderen Teilen der Welt vor, nur sind sie dort deutlich jünger. In Europa datieren die ältesten Stellen auf eine Million Jahre. Neue, etwa 3,3 Millionen Jahre alte Funde in Lomekwi 3 , Kenia, werden als Beleg für eine eigenständige archäologische Kultur interpretiert, vorschlagsweise Lomekwian genannt. [1]

Bereits seit dem 17. Jahrhundert ist der Nordosten Afrikas Gegenstand intensiver Forschungen durch die Ägyptologie und Koptologie . Diese Region des Kontinents ist auch im internationalen Vergleich hervorragend dokumentiert. Da jedoch die ältesten Schriftquellen im subsaharischen Afrika nicht weiter als 600 Jahre zurückreichen, kommt der Archäologie gerade hier eine besondere Bedeutung zu. Aufgrund der kurzen Forschungstradition im Vergleich zu Mitteleuropa steht man hier allerdings noch vielfach am Anfang.

Aufbereitung für die Öffentlichkeit und Schutz

Die Vermittlung archäologischer Forschungsergebnisse erfolgt auf verschiedene Weise:

Zunehmend wird international auch der Schutz der archäologischen Funde für die Öffentlichkeit im Hinblick auf Katastrophen, Kriege und bewaffnete Auseinandersetzungen durchgesetzt. Das geschieht einerseits durch internationale Abkommen und andererseits durch Organisationen die den Schutz überwachen beziehungsweise durchsetzen. Als weltweites Beispiel gilt Blue Shield International mit seinen Archäologen und lokalen Partnerorganisationen. Die Wichtigkeit der archäologischen Funde im Bezug auf Identität, Tourismus und nachhaltiges Wirtschaftswachstum werden immer wieder betont. So wurde auch vom Präsident von Blue Shield International, Karl von Habsburg , bei einem Kulturgutschutz-Einsatz im April 2019 im Libanon mit der United Nations Interim Force in Lebanon erläuterte: „Kulturgüter sind ein Teil der Identität der Menschen, die an einem bestimmten Ort leben. Zerstört man ihre Kultur, so zerstört man damit auch ihre Identität. Viele Menschen werden entwurzelt, haben oft keine Perspektiven mehr und flüchten in der Folge aus ihrer Heimat.“ [8] [9] [10] [11]

Archäologische Institute

Film

Literatur

Buchpublikationen

(chronologisch sortiert)

Einführungen
  • G. Th. Schwarz: Archäologen an der Arbeit. Franke, 1965.
  • Johannes Bergemann : Orientierung Archäologie – was sie kann, was sie will. Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 2000. ISBN 3-499-55612-X (Klassische Archäologie).
  • Colin Renfrew , Paul G. Bahn: Archaeology – Theories, Methods and Practice . 5. Auflage, London 2005, ISBN 978-0-500-28719-4 (gute englischsprachige Einführung); gekürzte deutsche Übersetzung von Helmut Schareika: Basiswissen Archäologie. Theorien – Methoden – Praxis , Philipp von Zabern, Mainz 2009, ISBN 978-3-8053-3948-3 .
  • Manfred KH Eggert: Prähistorische Archäologie. Konzepte und Methoden . (4. überarb. Aufl. UTB Francke, Tübingen, Basel 2008). ISBN 978-3-8252-3696-0 .
  • Hans Jürgen Eggers : Einführung in die Vorgeschichte. Neu herausgegeben von Christof Krauskopf. Mit einem Nachwort von Claudia Theune . 6. Auflage, scrîpvaz, Schöneiche bei Berlin 2010, ISBN 978-3-942836-17-3 . Mit einem Verzeichnis der Schriften von Hans Jürgen Eggers.
  • Manfred KH Eggert, Stefanie Samida: Ur- und frühgeschichtliche Archäologie (2. Aufl. UTB, Tübingen 2013). ISBN 978-3-8252-3890-2 .
  • Barbara Scholkmann – Hauke Kenzler – Rainer Schreg (Hrsg.), Archäologie des Mittelalters und der Neuzeit. Grundwissen, Darmstadt: Wiss. Buchgesellschaft 2016, ISBN 9783534268115
Überblick
  • Paul G. Bahn (Hrsg.): Archaeology. Cambridge Illustrated History. Cambridge University Press, Cambridge 1996. ISBN 0-521-45498-0 .
  • Reinhard Bernbeck : Theorien in der Archäologie (UTB Wissenschaft Band 1964) . Francke Verlag, Tübingen, Basel 1997, ISBN 3-8252-1964-X , ISBN 3-7720-2254-5 .
  • Marion Benz, Christian Maise: Archäologie. Theiss, Stuttgart 2006. ISBN 3-8062-1966-4 .
  • Manfred KH Eggert: Archäologie. Grundzüge einer Historischen Kulturwissenschaft. Francke, Tübingen 2006. ISBN 3-8252-2728-6 .
  • Der Brockhaus Archäologie. Hochkulturen, Grabungsstätten, Funde. FA Brockhaus, Mannheim/Leipzig 2008, ISBN 978-3-7653-3321-7 .
  • Alain Schnapp : Die Entdeckung der Vergangenheit. Ursprünge und Abenteuer der Archäologie (aus dem Französischen von Andreas Wittenburg). Klett-Cotta, Stuttgart 2009, ISBN 978-3-608-93359-8 (Rezension von Lutz Bunk Archäologische Detektivarbeit ).
  • Jeorjios Martin Beyer: Archäologie. Von der Schatzsuche zur Wissenschaft. Philipp von Zabern, Mainz 2010, ISBN 978-3-8053-4166-0 .
  • Matthias Knaut, Roland Schwab (Hrsg.): Archäologie im 21. Jahrhundert. Innovative Methoden – bahnbrechende Ergebnisse. Konrad Theiss, Stuttgart 2010, ISBN 978-3-8062-2188-6 .
  • Geoffrey John Tassie, Lawrence Stewart Owens: Standards of Archaeological Excavations: A Fieldguide to the Methology, Recording Techniques and Conventions , London 2010, ISBN 978-1-906137-17-5 .
  • Marco Kircher: Wa(h)re Archäologie. Die Medialisierung archäologischen Wissens im Spannungsfeld von Wissenschaft und Öffentlichkeit (Reihe Historische Lebenswelten) , transcript. Verlag für Kommunikation, Kultur und soziale Praxis, Bielefeld 2012, ISBN 978-3-8376-2037-5 .
  • Aedeen Cremin: Große Enzyklopädie der Archäologie. Die wichtigsten archäologischen Stätten der Welt. Konrad Theiss, Stuttgart 2013, ISBN 978-3-8062-2753-6 .
  • Bruce Trigger : A History of Archaeological Thought . Cambridge University Press, Cambridge 1990. ISBN 0-521-33818-2 .
  • S. Wolfram und U. Sommer: Macht der Vergangenheit – Wer macht Vergangenheit. Archäologie und Politik. In: Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte Mitteleuropas. Band 3 Beier & Beran, Wilkau-Hasslau 1993
Archäologie in Deutschland
Archäologie in Europa
  • Barry Cunliffe : Illustrierte Vor- und Frühgeschichte Europas. Campus, Frankfurt/Main 2000. ISBN 3-88059-979-3 .
  • Peter F. Biehl, Alexander Gramsch, Arkadiusz Marciniak (Hrsg.): Archäologien Europas. Geschichte, Methoden und Theorien. Tübinger Archäologische Taschenbücher Bd. 3 (2002). Waxmann Münster ISBN 3-8309-1067-3

Schriftenreihen

Archäologische Zeitschriften

Wörterbücher

Online-Publikationen

Literaturrecherche

Weblinks

Commons : Archaeology – Sammlung von Bildern, Videos und Audiodateien
Wikisource: Archäologie – Quellen und Volltexte
Wiktionary: Archäologie – Bedeutungserklärungen, Wortherkunft, Synonyme, Übersetzungen

Vereine und Organisationen

Einzelnachweise

  1. ↑ a b Sonia Harmand, Jason E. Lewis, Craig S. Feibel, Christopher J. Lepre, Sandrine Prat: 3.3-million-year-old stone tools from Lomekwi 3, West Turkana, Kenya . In: Nature . Band   521 , Nr.   7552 , 21. Mai 2015, ISSN 0028-0836 , S.   310–315 , doi : 10.1038/nature14464 ( nature.com [abgerufen am 27. Mai 2017]).
  2. ↑ Vgl. MKH Eggert: Archäologie: Grundzüge einer Historischen Kulturwissenschaft , Tübingen/Basel 2006, UTB 2728
  3. ↑ Hansjürgen Müller-Beck: Die Steinzeit – Der Weg der Menschen in die Geschichte. CH Beck, München 2008, S. 22.
  4. ↑ Andreas Grüner: Archäologie als Kapital – Die medialen Strategien des Cyriacus von Ancona (1390–1452) . In: Münchner Jahrbuch der bildenden Kunst . Band   63.2012 , 1. Januar 2012, S.   7–36 ( digizeitschriften.de [abgerufen am 13. Dezember 2016]).
  5. ↑ David Rice McKee: Isaac De la Peyrère, A Precursor of Eighteenth-Century Critical Deists . In: PMLA . Band   59 , Nr.   2 , 1. Januar 1944, S.   456–485, S. 459 , doi : 10.2307/459339 , JSTOR : 459339 .
  6. ↑ Geschichte und Ausstattung des Instituts – Der Beginn der Urgeschichte in Europa. Institut für Urgeschichte & Historische Archäologie der Universität Wien, archiviert vom Original am 20. Oktober 2013 ; abgerufen am 3. Februar 2015 .
  7. ↑ Vgl. Homepage des US Committee of the Blue Shield; abgerufen am 26. Oktober 2016. Isabelle-Constance v. Opalinski: Schüsse auf die Zivilisation . In: FAZ , 20. August 2014. Hans Haider: Missbrauch von Kulturgütern ist strafbar . In: Wiener Zeitung , 29. Juni 2012; Aisling Irwin: A no-strike list may shield Yemen`s ancient treasures from war. In: New Scientist. Daily news vom 23. Januar 2017 (abgerufen am 17. September 2017).
  8. ↑ Karl von Habsburg auf Mission im Libanon. Abgerufen am 19. Juli 2019 .
  9. ↑ Jyot Hosagrahar: Culture: at the heart of SDGs. UNESCO-Kurier, April–Juni 2017.
  10. ↑ Rick Szostak: The Causes of Economic Growth: Interdisciplinary Perspectives. Springer Science & Business Media, 2009, ISBN 9783540922827 .
  11. ↑ Corine Wegener, Marjan Otter: Cultural Property at War: Protecting Heritage during Armed Conflict. In: The Getty Conservation Institute, Newsletter 23.1, Spring 2008
Abgerufen von „ https://de.wikipedia.org/w/index.php?title=Archäologie&oldid=213294400 “